महाराष्ट्र फोटो

माझी मराठी मातृभाषा - मराठी लेख

चित्र: हर्षद खंदारे खेड्यापाड्यातली मराठी भाषा रांगडी, अशुद्ध आणि अपभ्रंश असलेली असते; कशीही असो ती ‘मराठी’च म्हणून मराठी माणसाला आवडते मराठी भाषा आमुची मायबोली - म्हणजे मातृभाषा. लहान मुलं जन्मल्यापासून आईजवळच असते. तेव्हा ती ज्या भाषेत बोलते ती मुलाची भाषा होणे स्वाभाविक आहे. महाराष्ट्रातील मराठी भाषा प्रत्येक प्रांताची निराळी. ती तेथील लोकांची होते आणि ती आवडते. आपली मराठी भाषा संस्कृत भाषेतून आली. तशा भारतातल्या बहुतेक सर्व भाषा संस्कृत भाषेपासून निर्माण झाल्या. आपली मराठी भाषा सर्व महाराष्ट्राची जरी एक असली तरी तिच दर बारा कोसावर बदलते. लेखी भाषा तीच असली तरी बोलीभाषेत फरक होतात. तिचे हेल वेगळे होतात. मराठी भाषेतसुद्धा असे वेगळे प्रकार होतात. कोकणातली कोकणी, घाटावरची म्हणजे देशावरची वेगळी, घाटी भाषा वेगळी, वऱ्हाडी भाषा वेगळी मध्यप्रांतांतली, मध्यप्रदेशातही हिंदी मिश्रित आणि गोव्याकडील कोकणी वेगळी असते. मराठी भाषा लवचिक आहे थोड्या थोड्या फरकाने शब्दाचे अर्थ बदलतात. मुंबईची मराठी भाषा हल्ली खिचडी भाषा झाली आहे. शुद्ध मराठी राहिली नाही. तिच्यात हिंद

लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक - मातीतले कोहिनूर

लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक (मातीतले कोहिनूर), छायाचित्र: मराठीमाती आर्काईव्ह लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळकांचे खरे नाव केशव आहे परंतु त्यांना ‘बाळ’ या टोपण नावानेच सगळे ओळखत लोकमान्य बाळ गंगाधर टिळक लोकमान्य टिळक यांचे संपूर्ण नाव ‘बाळ गंगाधर टिळक’ . टिळकांचा जन्म २३ जुलै १८५६ रोजी रत्नागिरी येथे झाला. रत्नागिरी जिल्ह्यातील चिखलगाव हे त्यांचे मूळ गांव. अर्थात, त्यांचा जन्म रत्नागिरीचाच. त्यांचे मूळ नाव केशव असे होते. पण, ‘बाळ’ हे टोपण नावच कायम राहिले. त्यांचे वडील गंगाधर पंत हे सुरूवातीला प्राथमिक शिक्षक होते. पुढे ते शिक्षण-निरीक्षक बनले. टिळक १० वर्षाचे असताना त्यांच्या वडिलांची पुणे येथे बदली झाली. त्यामुळे टिळकांचे शिक्षण पुणे येथे झाले. टिळक अतिशय कुशाग्र बुध्दिमत्तेचे होते. त्यांचे गुरु त्यांना ‘सुर्याचे पिल्लू’ म्हणायचे. सन १८७२ मध्ये टिळक मॅट्रीकची परिक्षा उत्तीर्ण झाले. त्यानंतर पुढील शिक्षणासाठी त्यांनी पुण्याच्या डेक्कन कॉलेजात प्रवेश घेतला. याच कॉलेजातून ते १८७७ मध्ये बी.ए. ची परिक्षा उत्तीर्ण झाले. पुढे सन १८७९ मध्ये ते एल.एल.बी. च्या वर्गात असतानाच त्

रायगड किल्ला

रायगड किल्ला रायगड किल्ला - (Raigad Fort) रायगडाचे प्राचीन नाव ‘रायरी’ हे होते. युरोपचे लोक त्यास ‘पूर्वेकडील जिब्राल्टर’ असे म्हणत असत. २९०० फूट उंचीचा रायगड किल्ला गिरीदुर्ग प्रकारातील आहे. रायगड जिल्ह्यातील पुणे डोंगररांगेतील रायगड किल्ला ट्रेकर्स च्या दृष्टीने सोपा समजला जातो. हिंदवी स्वराज्याच्या इतिहासात रायगडाचे स्थान सर्वश्रेष्ठ आहे. महाडच्या उत्तरेस २५ कि.मी. वर हा किल्ला असून याची समुदसपाटी पासूनची उंची २८५१ फूट आहे. रायगड हा चहुबाजूंनी डोंगररांगांनी वेढलेला आहे. याच्या उत्तरेला आणि पूर्वेला काळ नदीचे खोरे पसरलेले आहे. ...तर पश्चिमेला गांधारी नदी वाहते. याच्या पूर्वेला लिंगाणा, आग्नेयाला आकाश स्वच्छ असेल तर राजगड, तोरणा; दक्षिणेकडे मकरंदगड, प्रतापगड, वासोटा; उत्तरेला कोकणदिवा असा मुलूख दिसतो. रायगडपासून मुंबई, पुणे, सातारा ही शहरे सारख्याच अंतरावर आहेत. सह्याद्रीतील किल्ल्यांच्या रांगांतील हा एक दुवा आहे. रायगड हा निसर्गतःच डोंगरांनी वेढलेला असल्यामुळे (तसेच) शत्रूच्या हल्ल्यापासून बचाव व्हावा यासाठी पुणे सोडून पश्चिम डोंगरात रायगड ही राजधानी महाराजा

सात दिवस आणि सहा रात्री - भाग ४

सात दिवस आणि सहा रात्री - भाग ४ (मराठी भयकथा), चित्र: हर्षद खंदारे. पिकनिकमध्ये काही मित्रांना सस्पेंन्स, भयानक घटना अनुभवन्यास मिळतात व इथेच मैत्री, प्रेम आणि आयुष्याची खरी किंमत त्यांना कळते या मित्रांच्या सहा दिवसांच्या पिकनिकचे रहस्य उलगडणारी भयकथा. नेहाला मात्र तिचा जरा संशय येतो. विवेक अजिंक्यला म्हणतो, “अजिंक्य, तू प्रार्थनाला घेऊन रूमवर जा. आम्ही येतो लगेच.” अजिंक्य प्रार्थनाला दोन्ही हातांनी उचलून वर रूमकडे घेवून जातो. तो तिला पलंगावर अलगद झोपवतो व तिथून जात असताना अचानक प्रार्थना त्याचा हात धरते व त्याला आपल्याकडे खेचून घेते आणि त्याच्याशी प्रणय करायला लागते. अजिंक्यला आता याचा फार कंटाळा आलेला असतो. तो प्रार्थनाला आपल्या पासून दूर करतो आणि रागवून म्हणतो. “ए प्रार्थना, मी खूप थकलोय यार. प्लीज आता नको. तू अचानक अशी का वागू लागली आहेस.” अजिंक्यच्या या नकारावर प्रार्थनाच्या शरीरात असलेली ती अतृप्त आत्मा फार चिडते व अजिंक्यला एक जोराचा धक्का देते. त्या धक्यामुळे अजिंक्य समोरच्या भिंतीवर जावून आदळतो व प्रार्थना एक मोठी किंकाळी फोडते व तिचे शरीर हवेत उचलले जाते. ती

आरती ज्ञानराजा महाकैवल्यतेजा - श्रीज्ञानदेवाची आरती

आरती ज्ञानराजा, महाकैवल्यतेजा आरती ज्ञानराजा ॥ महाकैवल्यतेजा ॥ सेविती साधुसंत ॥ मनु वेधला माझा ॥ ध्रु० ॥ लोपलें ज्ञान जगीं ॥ त नेणती कोणी ॥ अवतार पांडुरंग ॥ नाम ठेविलें ज्ञानी ॥ आरती ॥ १ ॥ कनकांचे ताट करीं ॥ उभ्या गोपिका नारी ॥ नारद तुंबरु हो ॥ साम गायन करी ॥ आरती० ॥ २ ॥ प्रगट गुह्य बोले ॥ विश्व ब्रह्मची केलें ॥ रामा जनार्दनीं ॥ पायीं ठकचि ठेलें ॥ आरती० ॥ ३ ॥