वेरूळचे कैलास मंदिर - छत्रपती संभाजीनगर / औरंगाबाद (फोटो)

वेरूळचे कैलास मंदिर - छत्रपती संभाजीनगर / औरंगाबाद (फोटो) - वेरूळचे कैलास मंदिर [Kailas Temple Verul Photo].

वेरूळचे कैलास मंदिर

वेरूळचे कैलास मंदिर

हर्षद खंदारे (निर्माते-मुख्य संपादक, मराठीमाती डॉट कॉम)

वेरूळ येथील सर्वांत मोठे आणि सौंदर्यशाली शैलमंदिर. याचे मूळ नाव कैलासनाथ. राष्ट्रकूटांचा राजा दंतिदुर्ग याच्या कारकीर्दीत अगदी लहान प्रमाणावर आरंभण्यात आलेल्या ह्या शिवमंदिरास प्रथम कृष्णराज याने पूर्ण रूप दिले (आठवे शतक). त्यानंतरही तीन-चार राजांच्या काळात मंदिराभोवती ओवऱ्या, सरितामंदिर, लंकेश्वर लेणे तसेच मातृकामंदिर ही खोदण्यात आली.

राष्ट्रकूटांच्या चार पिढ्यांची धर्मभावना आणि दातृत्व ह्यांच्या योगाने आजचे शैलमंदिर साकार झाले. शैलमंदिर या शिल्पप्रकाराची कैलासनाथ लेणे ही सर्वांत परिणत अवस्था होय.

तोपर्यंत वास्तूचा समोरचा आणि आतील भाग यांची हुबेहूब प्रतिकृती शैलमंदिरात करण्यात येत असे. परंतु महाबलीपूर येथील रथांप्रमाणे मंदिराच्या सर्व अंगोपांगांची पूर्ण प्रतिकृती येथे करण्यात आली आहे. आकारमान व कलात्मक रचना या द्दष्टींनी महाबलीपूरपेक्षा हे लेणे अधिक प्रभावी वाटते.

पट्टदकल येथील विरूपाक्ष मंदिर आणि कांचीपुरम् येथील कैलासनाथ मंदिर या दोन वास्तूंचा आदर्श वेरुळच्या लेण्यात दिसून येतो. तद्वतच शिल्पशैलीही पल्लव व चालुक्य संप्रदायांची स्पष्ट छाप दाखविते.

---

वेरूळचे कैलास मंदिर - महाकाय पण दुर्लक्षित सौंदर्य...

---

(१/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(२/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(३/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(४/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(५/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(६/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(७/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(८/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(९/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(१०/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(११/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

(१२/१२)

वेरूळचे कैलास मंदिर

हर्षद खंदारे यांचे इतर लेखन वाचा: