समाज, समाज माध्यमे आणि थांबण्याचं भान (अमुक-धमुक)

समाज, समाज माध्यमे आणि थांबण्याचं भान, अमुक-धमुक - [Samaj, Samaj Madhyame Aani Thambnyaach Bhaan, Amuk Dhamuk] सध्या समाजात काय आणि सामाजिक माध्यमांवर काय दोन्हीकडे बऱ्यापैकी एकसमान चित्र आहे, त्याविषयी हे अमुक-धमुक.

स्तब्ध-निशब्द होण्यापालिकडे...

---

समाज, समाज माध्यमे आणि थांबण्याचं भान (अमुक-धमुक)

गटारातल्या किळसवाण्या घाणीत लोळत पडलेल्या श्वापदांवर जर अचानक लक्ष गेलं तर तुमची पहिली प्रतिक्रिया काय असते? काल अचानक माझंही लक्ष अशा श्वापदांवर गेलं.

---

तसं तर मी त्यांना त्या अवस्थेत नेहमीच बघायचो; मात्र अशा प्राण्यांचं गटाराबाहेरही काहीतरी जगणं असावं ते सुंदर, आरोग्यसंपन्न आणि प्रसन्नही असावं हे आता माझ्या मनात घोळतं होतं. म्हणून त्या क्षणापासून मन उमेद आणि नव चैतन्याने भरून येत हळवं होत होतं आणि त्यांची ती किळसवाणी अवस्था बदलायचीच असं मनोमन ठरवलं गेलं होतं. तेव्हा आज एक क्षणही न दवडता तडक त्या काळ्याकुट्ट दुर्गंधीयुक्त गाळाने भरलेल्या गटारात उतरलो, एक-एक करत सर्व श्वापदांना कसंबसं गटाराबाहेर काढलं आणि नंतर घरामागच्या बगीच्यात आणून सर्वांना शांपू / साबण आणि भरपूर पाण्यानं स्वच्छ केलं. घरातून त्यांच्यासाठी भरपूर खायला आणि टब मध्ये प्यायला पाणी घेऊन आलो; सर्वांना अगदी मनसोक्त आणि पोटभर खाऊ घातलं आणि नंतर त्यांना मोकळ्या स्वच्छ मैदानात सोडून मी ही हसत मुखाने घराबाहेर पडलो.

मनात उत्तम काहीतरी केल्याचा ‘दंभ’ बिजाला अंकुर फुटवा तसा आकार घेत होता. दंभाचा अहंकार होतो ना होतो तेच मी पुन्हा त्या श्वापदांना त्याच अवस्थेत पाहीलं, आता त्यांची संख्या वाढलेली होती; तो सर्व प्रकार पाहून पार गळून गेलो होतो, माझे हात-पाय थंड पडत होते, मात्र धीर खचला नव्हता. पुन्हा उभा राहिलो, पुन्हा त्यांना बाहेर काढलं, आंघोळ घालून खायला दिलं. समाधानानं बाहेर पडलो. हे असं बऱ्याच दिवस सुरू होतं. किती ते दिवसही मी मोजले नाही. नंतर-नंतर मात्र त्यातील काही श्वापदे दुरूनच मला पाहून माझ्यावर डाफ्रायची, काही अंगावर धावून यायची तर काही पळूनही जायची, एव्हाना ते मला ओळखू लागले होते तरीही त्यातली काही हिंस्र श्वापदे मला चावा घेऊ लागली होती, मी रक्तबंबाळ होऊ लागलो होतो.

माझ्या परिसरातील मित्र आणि कुटुंबीय मात्र हे सर्व शांतपणे पाहण्यापलीकडे काहीच करू शकत नव्हते कारण ते माझा स्वभास आणि हाती घेतलेल्या कामाविषयी असलेली माझी एकाग्रता जाणून होते. तर काहींना ते एक मनोरंजनाचे नवे साधन वाटू लागल्याने त्याचा दिलखुलास आनंद घेत होते.

अखेर तब्बल वर्षभर हा प्रकार झाल्यानंतर मीच अखेर मला एक दिवस अडवले आणि “थांब मला जरा तुझ्याशी बोलायचंय” असं म्हणत स्वतःच्याच हृदयावर हात ठेवला.

“तुझा हेतू चांगला आहे पण नुसता हेतू चांगला असून उपयोग नाही, तुझ्या चांगुलपणाची समोरच्याला गरज असणेही तितकेच आवश्यक आहे, तुझ्या इतकंच किंवा तुझ्याहून अधिक चांगलं-वाईट समजून घेण्याची त्यांची मानसिक तयारी असणंही गरचेचं आहे. ज्यांना तू गटारातून बाहेर काढण्याचा प्रयत्न करत आहेस; मुळात त्यांच्यासाठी ते गटारच सर्वस्व आहे, तेच त्यांचं सुख आहे आणी त्यांच्या मते तू त्यांना चांगलं काही देत तर नाहीचेस पण त्याचं सुख त्यांचा आनंद त्यांचं सर्वस्वच तू हिरावून घेत आहेस हे अजूनही ओळखू शकला नाहीस; कमाल आहे. हे श्वापदांच्या स्वभावाविषयी असलेल्या त्रोटक ज्ञानामुळे घडले आहे.” अंतर्मनाचा तो आवाज ऐकून मी स्तब्ध आणि निशब्द झालो होतो.

मी आता घाणीत लोळणाऱ्या प्राण्यांकडे बघत नाही, दुर्गंधीयुक्त परिसरात वावरत नाही. कुणाचसाठी रक्तबंभाळही होत नाही. जखमा, वेदना, विचार आणि अनुभव तर नाहीतच पण आनंदाने अंगावर येणारा साधा शहाराही सार्वजनिक करत नाही.

याच मानसिकतेचा प्रसंग तुकारामाने आपल्या अभंगात अत्यंत सुंदर शब्दांत मांडला आहे.

तुकाराम गाथा - अभंग ३३९२

---

ढेकणाचे संगे हिरा जो भंगला ।
कुसंगे नाडला तैसा साधु ॥१॥

ओढाळाच्या संगे सात्विक नासली ।
क्षण एक नाडली समागमे ॥ध्रु॥

डांकाचे संगती सोने हीन जाले ।
मोल ते तुटले लक्ष कोडी ॥२॥

विषाने पक्वान्ने गोड कडू जाली ।
कुसंगाने केली तैसी परी ॥३॥

भावे तुका म्हणे सत्संग हा बरा ।
कुसंग हा फेरा चौर्‍याशीचा ॥४॥

- संत तुकाराम

सध्या समाजात काय आणि सामाजिक माध्यमांवर काय दोन्हीकडे बऱ्यापैकी असंच चित्र दिसतंय अन्‌ स्तब्ध-निशब्द होण्यापालिकडे आपल्याला काहीच कळत नाही.

---

हर्षद खंदारे

संस्थापक, मुख्य संपादक । मराठीमाती डॉट कॉम । पुणे

संपादकीय, मराठी कविता, मराठी लेख, मराठी चारोळी, फोटो गॅलरी, मराठी व्यंगचित्र या आणि अशा विविध विभागांत लेखन.

अधिक माहिती पहा । सर्व लेखन पहा