बुद्धिबळ एक रंजक खेळ - मराठी कविता (कपिल गऊल)

बुद्धिबळ एक रंजक खेळ (मराठी कविता) - मराठीमाती डॉट कॉम चे सभासद कवी कपिल गऊल यांची बुद्धिबळ एक रंजक खेळ ही मराठी कविता.

शिस्त, रणनीती, सहकार्य आणि जीवनातील संघर्ष–प्रगतीचा संदेश सोप्या व गेय शैलीत मांडणारी बुद्धिबळ एक रंजक खेळ ही कविता...

बुद्धिबळ एक रंजक खेळ

कपिल गऊल (संगमनेर, महाराष्ट्र)

ही कविता बुद्धिबळ या बौद्धिक खेळाची माहितीपर, प्रबोधनात्मक आणि गेय मांडणी करते. कवीने बुद्धिबळाला केवळ खेळ म्हणून न मांडता, नियम, डावपेच, शिस्त आणि रणनीतीचे प्रतीक म्हणून उभे केले आहे. कवितेची सुरुवात खेळाच्या रचनेपासून होते—६४ खाण्यांचा पट, दोन रंगांचे मोहरे—यातून समता व स्पर्धा अधोरेखित होते. राजा, वजीर, हत्ती, उंट, घोडे आणि प्यादे यांच्या चाली स्पष्ट करताना कवी प्रत्येक घटकाचे वेगळेपण आणि महत्त्व सोप्या भाषेत समजावतो. विशेषतः प्याद्याच्या पदोन्नतीचा उल्लेख जीवनातील संघर्षातून प्रगती या अर्थाला स्पर्श करतो. “आपले मोहरे आपणच मारत नाही” हा नियम केवळ खेळापुरता न राहता, समाजातील परस्पर सहकार्य, नातेसंबंध आणि नैतिकतेचे मूल्य सुचवतो. राजा वाचवण्यासाठी एकमेकांना संरक्षण देणे, क्यासलसारखे डाव—हे सगळे सामूहिक जबाबदारी आणि दूरदृष्टीचे प्रतीक ठरतात. शेवटी कविता वाचकाला प्रत्यक्ष खेळाकडे वळवते—शिकण्याची प्रेरणा देते आणि स्पर्धात्मक आत्मविश्वास जागवते. त्यामुळे ही कविता ज्ञान, खेळ आणि जीवनदर्शन यांचा सुंदर संगम साधते.

सांगतो बुद्धिबळ खेळाची गंमत तयार करून गाणे असतात पटावर ६४ खाणे, असतो खेळाचा उद्देश प्रतिस्पर्ध्याच्या राजाला शह देणे. महत्त्वाचा नियम — मोहरे आपलेच आपणास मारत नाही. असतात मोहरे रंगाने एकाचे पांढरे तर एकाचे काळे, मुख्य मोहरे असतात राजा, वजीर, हत्ती, उंट आणि घोडे. त्यांच्या समोरच्या रांगेत मांडले जातात प्यादे आठ, तिरपे चालून मारतात शत्रूला पडल्यास गाठ. प्याद्याची चाल असते सरळ एक खाणे, अपवाद म्हणून सुरुवातीला दोन खाण्यांची चाल असणे. काम असते त्याचे योग्य वेळी समर्पण देणे, समोरच्या खाण्यात पोहोचताच होते त्यांची पदोन्नती शेवटी. हत्तीची चाल असते उभी आणि आडवी, उंटाची चाल मात्र ठरलेली तिरपी. घोडा एक-दोन-अडीच चालतो, वजीर पटावर हत्ती-उंटाप्रमाणे लढतो. राजाची चाल असते सर्व दिशांनी एक खाणे, ज्याच्या राजाला शह बसतो तो डाव हरतो मानणे. मोहरे देतात संरक्षण आपले एकमेकांना, हत्तीची कॅसल करून राजा वाचवता येतो सहजपणे. खेळून पहा बुद्धिबळ जर आपल्याला येत नसेल, शिकून बुद्धिबळ तुम्हीही एखाद्या स्पर्धेत भाग घ्याल.

कपिल गऊल यांचे इतर लेखन वाचा:

---

मराठीमाती डॉट कॉम येथे प्रकाशित होणाऱ्या निवडक मराठी कविता आता श्राव्य स्वरूपात देखील उपलब्ध आहेत. सर्व ऑडिओ कविता या दुव्यावर ऐकता येतील.

---

• [col]
• - आईच्या कविता
• - निसर्ग कविता
• - पावसाच्या कविता
• - गावाकडच्या कविता

• [col]
• - आत्मविश्वासाच्या कविता
• - आनंदाच्या कविता
• - दुःखाच्या कविता
• - प्रेम कविता

• [col]
• - प्रेरणादायी कविता
• - बाबाच्या कविता
• - बायकोच्या कविता
• - बालकविता

• [col]
• - मैत्रीच्या कविता
• - विरह कविता
• - शांततेच्या कविता
• - शाळेच्या कविता

• [col]
• - शिक्षकांवर कविता
• - सामाजिक कविता
• - अंधश्रद्धेच्या कविता
• - देशभक्तीपर कविता

• [col]
• - सैनिकांच्या कविता
• - शेतकर्‍याच्या कविता
• - प्रवासाच्या कविता
• - तिच्या कविता

• [col]
• - संघर्षाच्या कविता
• - आठवणींच्या कविता
• - राजकीय कविता
• - तरुणाईच्या कविता

---

अक्षरमंच - मुक्त व्यासपीठ

---

मराठीमाती डॉट कॉमच्या मुक्त व्यासपीठाचा भाग बना — लेखक, संकलक, स्वयंसेवक किंवा इंटर्न म्हणून सामील होण्यासाठी आजच नोंदणी करा.
अधिक माहितीसाठी आम्हाला +९१ ९३२ ६०५ २५५२ येथे संपर्क साधा.