Loading ...
/* Dont copy */

आरतीचे आध्यात्म - मराठी लेख (मिलिंद खांडवे)

आरतीचे आध्यात्म (मराठी लेख) - मराठीमाती डॉट कॉमचे सभासद लेखक मिलिंद खांडवे यांचा आरतीचे आध्यात्म हा मराठी लेख.

आरतीचे आध्यात्म आणि नैमित्तिक सामूहिक जलआरतीची आवश्यकता

आरतीचे आध्यात्म आणि नैमित्तिक सामूहिक जलआरतीची आवश्यकता


आरतीचे आध्यात्म आणि नैमित्तिक सामूहिक जलआरतीची आवश्यकता

बुद्धिजीवी मनात एक उहापोह असतो कि, आध्यात्मिक ध्येय प्राप्तीचा सर्वोत्तम मार्ग कोणता? ज्ञानयोग कि कर्मयोग? त्यांच्या मनात भक्तियोग काहीसा गौण असतो.



भक्तियोगाने तुरिय अवस्थेत पोचलेले योगी ‘रामकृष्ण परमहंस’ हे आपल्या निकट स्मरणात असलेले ज्ञानयोगी व कर्मयोगी ‘स्वामी विवेकानंद’ ह्यांचे गुरु होते. स्वामी विवेकानंद ह्यांची प्रेरणा घेणारे वेदांत ज्ञानी स्वामी रामतीर्थ हे काही जुने नाही ज्यांनी गणित प्राध्यापन सोडून सनातन विचार पुनः प्रज्ज्वलित केले. हे दोन उदाहरणं भक्तियोग गौण नाही हे समजायकरिता पर्याप्त आहे. भजन आणि आरती हे सामान्यांची भक्तियोगाची सोपी साधने, म्हणून आरतीचे आध्यात्म समजण्याचा ह्या लेखात प्रयत्न केला आहे.

अध्यात्म हे ज्ञान पिंजणे तर, आरतीचा विधी एक तेजस्वी ज्योतिपुंज असलेला धागा जो स्वयं प्रकशित असतो आणि चमकतो, उपासक (आत्मा) आणि परमात्मा (ब्रम्ह) यांच्यातील भक्ती विणतो आणि अद्वैतिक तुरियतेत ब्रम्हगाठ बांधतो. प्राचीन परंपरेत रुजलेली आणि प्रगल्भ प्रतीकात्मकतेत अडकलेली आरती ही केवळ शारीरिक हावभावांच्या शाब्दिक काव्यगान, ह्या पलीकडे जाऊन एक गहन आध्यात्मिक संवाद बनते. ह्या प्रकारे विणलेल्या आध्यात्मिक आवरणात आपल्या सनातन धर्माचे स्थूल शरीर रूप अधिक सुरक्षित राहते.

प्रेमाची एक मनापासूनची अभिव्यक्ती आरतीच्या मुळात आहे. गाताना आरती ही भक्तीची एक हार्दिक-मार्मिक वाद्यवृंदातील रचना आहे जी एकाग्ररित्या आत्मसात केल्यास आपुल्या आत्म-अस्तित्वाची जाणीव करवते. ‘आरती’ची संस्कृत व्युत्पत्ती म्हणजे - ‘आ’, पूर्णता दर्शवते आणि ‘रती’, प्रेम दर्शवते. अशाप्रकारे आरती ही परमात्म्यावरील पूर्ण आणि अतूट प्रेमाचे मूर्त स्वरूप आहे.

दिव्याच्या लखलखत्या ज्वाला लयबद्ध नाचत असताना, ते प्रकाशाचे, ऊर्जेचे दूत म्हणून काम करतात, आध्यात्मिक साधकांचा मार्ग प्रकाशित करतात आणि देवतेच्या अद्वैत अस्तित्वाचा इशारा देतात. हे लयबद्ध ओवाळणे केवळ शारीरिक कृतीपेक्षा जास्त आहे. हा एक पवित्र हावभाव आहे, जो हेतू आणि आदराने भरलेला आहे, जो साधकाच्या परमात्म्याशी जोडून घेण्याच्या उत्कट इच्छेचे प्रतीक आहे. ह्यात दांभिकता नको, देखावा नको आणि नुसते भौतिकवादाचे प्रदर्शन नको.

आरती सोहळ्याच्या पवित्र जागेत भक्त, नम्रतेच्या आणि कृतज्ञतेच्या आभाळात रमलेले असतात. दिव्याच्या प्रत्येक लहरीसह, ते त्यांची प्रामाणिक प्रार्थना आणि मनापासून कृतज्ञता व्यक्त करतात, त्यांचा अहंकार ईश्वराच्या चरणी समर्पण करतात. संवादाच्या या क्षणी, अडथळे विरघळतात आणि भक्त ईश्वर कृपेच्या अपार महिमेमध्ये विलीन होऊन ब्रम्हात विलीन होतात, एकरूप होतात.

आरतीची परिवर्तनीय शक्ती, विशेषत: आत्मसाक्षात्कार झाल्यानंतर चैतन्याच्या उन्नत अवस्थेत, आत्म्याची अखंड अभिव्यक्ती उजळून ‘ॐ अहं ब्रह्मास्मि’, ‘ॐ तत्त्वमसि’, ‘ॐ अयमात्मा ब्रह्म’, ‘ॐ प्रज्ञानं ब्रह्म’ असे म्हणत ‘ॐ सर्वं खल्विदं ब्रह्म’ ह्याचे साक्षात्कार घडवते. चार महावाक्य आणि ॐ सर्वं खल्विदं ब्रह्म लिहिणे सोपे तरी समजणे कठिण, पण आरती ही पार्थसारथीच्या हातात असलेल्या दोरीप्रमाणे शरीराला सन्मार्गावर नेणाऱ्या आत्म-रथाचे दोर होत पाची वाक्य, पंच-आरती स्वरूपात सोपी करून जीवन रथ दिशा दाखविते. आपल्या समाजात असलेली पंच-आरतीची पद्धत काही ह्या पाच महावाक्यांशी जुळवून घेणारी आहे असे जाणून येते.

‘ॐ अहम् ब्रह्मास्मि’ अर्थात मी ब्रह्म आहे, हे बृहदारण्यक उपनिषदातून घेतले आहे, जे यजुर्वेदात आढळते. अद्वैत तत्त्वज्ञानाच्या मध्यवर्ती भावाने चे प्रतिनिधित्व करताना ‘अहम ब्रह्मास्मि’ ईश्वराच्या स्थूल कल्पना आणि वैश्विक चेतनेला स्वतःच्या सूक्ष्म वैश्विक वैयक्तिक अभिव्यक्तीसह एकत्र करते. हा मंत्र या विश्वासावर ठाम असतो की सर्व प्राणी वैश्विक उर्जेशी घनिष्ठपणे जोडलेले आहेत आणि त्यापासून वेगळे केले जाऊ शकत नाहीत. अहम् ब्रह्मास्मिचा जप करणे म्हणजे ब्रह्म आणि आत्मा एक आहेत हे ओळखणे आणि म्हणून अहंकार किंवा वेगळेपणाची भावना असू शकत नाही. पंच-आरतीतील पहिल्या आरतीची ही सुरवात मानावी.

“ॐ तत्त्वमसि” या महावाक्याचा अर्थ असा आहे - ‘तू तो ब्रह्म आहेस’. ब्रह्मांडाच्या जन्मापूर्वी, एकमात्र खरे रूप होते, अद्वितीय ‘ब्रह्म’, द्वैत नसलेले, नाम आणि रूप नसलेले. तोच ब्रह्म आजही अस्तित्वात आहे. त्याच ब्रह्माला ‘तत्त्वमसी’ म्हटले आहे. शरीरात आणि इंद्रियांमध्ये असूनही तो त्यांच्या पलीकडे आहे. आत्म्यात फक्त त्याचा अंश आहे. त्यातूनच तो अनुभवात येतो, पण तो अंश देव कि दुसरा नाही. तो संपूर्ण जगात प्रतिभावान असूनही शून्य आहे, त्या सोबत तोच शून्य पासून दूर आहे, म्हणजेच अनंत आहे, त्याला गाठणे हे क्षितिजा वर घर बांधण्या सारखे आहे. पंच-आरतीच्या द्वितीय चरणात समर्पणाचा समर्पक असा भाव येतो.

मांडुक्य उपनिषदात “ॐ अयमात्मा ब्रह्म” चा उल्लेख आहे, जो अद्वैत वेदांताचा आणखी एक महत्त्वाचा सिद्धांत आहे. आत्मा आणि ब्रह्म हे एकच आहेत असे म्हणतात. हे उपनिषद विविधतेचे तपशील देखील देते, जसे की जागृत, स्वप्न, आणि सुषुप्ती अवस्था आणि तिहेरी अनुभव. हा सिद्धांत असेही सांगते की आत्मा हा शाश्वत आणि अज्ञात आहे, जो ब्रह्माचे प्रकटीकरण आहे. या महावाक्याचा अर्थ आहे- ‘हा आत्मा ब्रह्म आहे आणि पंच-आरतीपैकी तृतीय चरणात आपल्याला जगात असलेल्या तीन अवस्थें ची समज घडते आणि मी कोण खरा - जागृत कि स्वप्न अवस्थेतला हे विचार करायला राजा जनकांची आठवण करून देते’.

“ॐ प्रज्ञानं ब्रह्म” चा उल्लेख ऐतरेय उपनिषदात आहे. या अवतरणाचा अर्थ असा आहे की ज्ञान हेच ईश्वर किंवा ब्रह्म आहे. आत्मा किंवा ब्रह्म हे ज्ञानाचे मूर्त स्वरूप आहे किंव्हा ब्रम्हज्ञान हे सनातन आहे (सनातन म्हणजे “अनंतकालिक” किंवा “शाश्वत”). हे उपनिषद वेदांत तत्त्वज्ञानातील एक महत्त्वाचे तत्त्व आहे. या महावाक्याचा अर्थ आहे- ‘प्रकट ज्ञान ब्रह्म आहे’. ते ज्ञानरूप ब्रह्म जाणणारे आहे आणि ते ज्ञानहि आवाक्याबाहेर आहे. ते शुद्ध रूप, बुद्धी रूप, मुक्त रूप आणि अविनाशी रूप आहे. केवळ तेच सत्य ज्ञान आणि सच्चिदानंद स्वरूप ध्यान करण्यासारखे आहे. त्या महान भगवंताचे चिंतन करूनच आपण ‘मोक्ष’ प्राप्त करू शकतो.

तो परमात्मा सर्व प्राणिमात्रांमध्ये सजीव स्वरूपात विराजमान आहे. तो सर्वत्र अखंड मूर्ती आहे. तो नेहमी आपल्या मनावर आणि अहंकारावर नियंत्रण ठेवत असतो. जीव ज्याद्वारे पाहतो, ऐकतो, वास घेतो, बोलतो आणि चव अनुभवतो, ते म्हणजे बुद्धिमत्ता. जो प्रत्येक गोष्टीत उपस्थित असतो ते म्हणजे 'ब्रह्म'. असे ह्या पंच -आरती च्या चतुर्थ चरणात आरती चा प्रकाश,गंध,नाद, इत्यादी सर्व इंद्रिय- एकरूपता घडवीत भक्त, ज्ञान यात्रेत परम शिखर चरणी पोचतात.

पंच-आरतीच्या पाचव्या चरणात कर्पूर अनुभव येतो, माझी कल्पना अशी आहे की कर्पूर अनुभव म्हणजे,एक शुभ्र सुगंधित ठोस पदार्थ काही काळात आपल्या दृष्टी समोर वातावरणात विलीन होतो, दिसेनासा होतो आणि त्याचा गंध अस्तित्वात असतो, ह्या सृष्टीवर सर्व परिवर्तनीय अनुभव कर्पुरा सारखे म्हणावे. शेवटी राहणार तो त्याचा गंध, जो सुगंध असेल हे त्याच्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते. “ॐ सर्वं खल्विदं ब्रह्म” चा उल्लेख छांदोग्य उपनिषदात आहे. याचा अर्थ सर्व गोष्टी ब्रह्म आहेत. महावाक्याचा अर्थ असा होईल की, “सर्व काही ब्रह्म रुपे आहे” किंवा “सर्व काही ब्रह्म अंशातुन”. किंवा महावाक्याच्या माध्यमातून उपनिषदांनी ब्रह्म ह्याच्या एकत्वाचे दर्शन व्यक्त केले आहे, म्हणजेच सर्व जगाला ब्रम्ह ह्याचा अंश मानले आहे किंवा महावाक्यात एकत्वाचा अर्थ व्यक्त केला जातो, जीवात्म्याच्या आत्मस्वरूपाची प्राप्ती आणि संपूर्ण जगामध्ये ब्रह्मस्वरूपाची प्राप्ती ही दोन्ही प्राथमिक उद्दिष्टे आहेत.

हे अवतरण वेदांत तत्त्वज्ञानाच्या महत्त्वाच्या तत्त्वांपैकी एक आहे, जे सर्व गोष्टींमध्ये एकत्वाची संकल्पना आणि ब्रह्म ह्याची प्राप्ती दर्शवते. ह्याचा अर्थ जगाचा संपूर्ण अनुभव एका ब्रह्माच्या रूपात आहे. कर्पूर आरती आपल्याला तुरीय अवस्थे ची आदर्श स्थिती दर्शविते, ज्यामुळे एखाद्याच्या आत्म्याचे भगवंताशी (ब्रम्ह) केलेले ध्यान पूर्णपणे अलौकिक आणि सच्चिदानंदाच्या पराकाष्ठेवर पोचलेले असते जे संपूर्णात विलीन होते. म्हणून ह्या आरत्या आपल्या आत्म्याचे तेज प्रस्थापित करण्यासाठी वापरल्या जातात, ज्यामुळे आपल्या जीवनात आनंद, शांती आणि आध्यात्म समृद्धी प्राप्त होण्यास मदत होते.

आरती समारंभाची मुळे प्राचीन वैदिक काळापर्यंत पसरलेली आहेत, जिथे ते दु:ख दूर करण्याचे आणि दैवी प्रेम वाढवण्याचे एक शक्तिशाली साधन म्हणून पूज्य असत. युगानुयुगे, ही पवित्र परंपरा टिकून राहिली आहे, जी मानवता आणि दैव यांच्यातील चिरस्थायी बंधनाच्या स्थायीभावाचा बोध करवते.

नित्य आरती, नैमित्तिक आरती, नदी तटावरील आरती ही आरती ची प्रचलित स्वरूपे आहेत. नवीन पिढी आरती पासून काहीशी निर्लिप्त दिसते,आधुनिक युगात नवीन आरती लिहण्याचे विशेष प्रयत्न दिसत नाहीं, कदाचित हे हि त्याचे एक कारण असावे. प्रत्येक गावात आरती सामूहिक असावी आणि समजून करावी हे अत्यंत महत्वाचे आहे.

गंगा तटावर काशी, हरिद्वार वा नर्मदा तटांवर होणाऱ्या आरत्या समाजात आदिशक्ती उपासने पासून मोक्ष विचारा पर्यंत सर्व कार्य घडवण्यास सक्षम आहेत. प्रत्येक घरात नित्य आरती, गावात आणि नदी तटावर किंव्हा जल स्रोताजवळ नैमित्तिक आरती होणे गरजेचे आहे. जलआरती, पर्यावरण आरती ही काळाची गरज आहे, शक्तीच्या उपासनेसाठी, प्रेमाच्या सामर्थ्यावर विश्वासासाठी, निःस्वार्थतेवर आणि आंतरिक शांतीच्या शोधावर अभ्यासासाठी आरती एक आरंभ असावा.

एकीकडे सनातन समाजाने आपल्या सौम्य वर्तनातून आणि कालातीत अंतर्दृष्टीद्वारे असंख्य व्यक्तींना भौतिकवादाच्या मर्यादेपलीकडे जावून,जगा ला सत्याचा शोध घेण्याची प्रेरणा दिली पाहिजे, त्यांना आध्यात्मिक प्रबोधन आणि सार्वत्रिक सुसंवादाच्या दिशेने वाटचाल करण्यासाठी मार्गदर्शन केले पाहिजे. सनातन आध्यात्म शिकवण आशेची आणि ज्ञानाची स्रोत म्हणून काम करते, जे आपल्यातील प्रत्येकामध्ये सामान्य गोष्टींच्या पलीकडे जाण्यासाठी आणि अस्तित्वाच्या असाधारण आयामांना स्वीकारण्याच्या असीम क्षमतेची आठवण करून देते. ह्या सोबत संगठित कार्य विनाशी, आसुरी वृत्तीना झुंझ देण्या ची क्षमता वाढविते.

थोडक्यात, आरतीचा अध्यात्मिक अर्थ उथळ धार्मिक प्रथेच्या पलीकडे जातो, साधकांना खोलवर दैवी प्रेम करण्या ची एक गहन प्रेरणा देतो. हा आत्म्याचा पवित्र प्रवास आहे, भक्तीच्या चिरंतन ज्योतीची एक तेजस्वी ज्योत आहे,जी प्रत्येक हृदयात तेजस्वीपणे जळते. आरतीच्या पवित्र कलेद्वारे, भक्त ईश्वराच्या तेजस्वी उपस्थितीसाठी जागृत होतात, एक अतूट बंधन तयार करतात जे वेळ आणि स्थानाच्या पलीकडचे असते. आरती स्थळी येण्याऱ्या साधकाला ज्ञानाचा दिवा प्राप्त झाल्यावर भक्तीची वात कधीच संपणार नाही.

आता हे सर्व ज्ञान मिळाल्यावर त्याचे आध्यात्मिक कल्याण होवो, त्या अर्थाने ही आरती भाविकाच्या मनात राम अर्थात “रा”(स्व) “म” (प्रकाशित) - अर्थात स्वयं प्रकाशित अध्यात्माची गंगा प्रवाहित करेल. गंगा ह्याचा व्यापक अर्थ पण आपल्याला जाणून घ्यावा लागेल - जो कि यमुना, नर्मदा, सिंधू, गोदावरी, कावेरी आणि असंख्य लुप्त-दुर्लक्षित सरस्वती असा आहे. प्रत्येक गंगेला अथवा जल स्रोताला पवित्र मानणे, स्वच्छ निर्मल ठेवणे, त्याचा मान जपणे हे सर्व सनातनी संततिचे प्रथम कर्तव्य आहे.

टीप: तत्त्वज्ञानात, तुरिय ज्याला चतुर्थ असेही संबोधले जाते (संस्कृत: तुरीय, म्हणजे “चतुर्थ”), चेतनेच्या तीन सामान्य अवस्था (जागणे, स्वप्न पाहणे आणि स्वप्नहीन गाढ झोप) यांच्या पलीकडे असलेला खरा स्व (आत्मा) आहे. हे अनेक उपनिषदांमध्ये मांडलेले आहे आणि गौडपदाच्या मांडुक्यकारिकेत स्पष्ट केले आहे.


आरतीचे आध्यात्म - मराठी लेख (मिलिंद खांडवे) यासंबंधी महत्त्वाचे दुवे:


- डॉ. मिलिंद खांडवे

अभिप्राय

  1. गंगा आरती हिंदू धर्मातील एक अत्यंत पवित्र आणि महत्वाचे धार्मिक अनुष्ठान आहे. हे अनुष्ठान दररोज संध्याकाळी गंगा नदीच्या किनारी केले जाते. गंगा नदीला हिंदू धर्मात देवीचा दर्जा दिला गेला आहे आणि तिची पूजा करण्यासाठी हे विधी केले जातात.

    ### गंगा आरतीची सुरुवात
    गंगा आरतीची सुरुवात १९१० मध्ये झाली असे मानले जाते. या आरतीची सुरुवात वाराणसीमध्ये काशी विद्वत परिषदेत एका धार्मिक मंडळाने केली होती. त्यानंतर ह्या विधीला मान्यता मिळाली आणि इतर ठिकाणी सुद्धा याची प्रथा सुरू झाली.

    ### आरतीचे स्वरूप
    गंगा आरतीचे प्रमुख विधी खालीलप्रमाणे आहेत:
    - **दीप आरती**: मोठ्या तांब्याच्या किंवा पितळाच्या दीपांमध्ये वाती लावून आरती केली जाते.
    - **अगरबत्ती आणि धूप**: सुगंधी अगरबत्ती आणि धूप जाळून गंगामातेची पूजा केली जाते.
    - **फूल आणि अक्षता**: फुलं, अक्षता आणि पानांचे अर्पण केले जाते.
    - **मंत्रोच्चार**: गंगामातेच्या स्तोत्रांचे पठण केले जाते.

    ### प्रमुख ठिकाणे
    गंगा आरती वाराणसी, हरिद्वार आणि ऋषिकेश येथे विशेष प्रसिद्ध आहे. या ठिकाणांच्या आरत्यांचे महत्व थोडक्यात खालीलप्रमाणे आहे:

    #### वाराणसी
    - **दशाश्वमेध घाट**: इथे दररोज संध्याकाळी साधारणतः ७ वाजता गंगा आरती केली जाते. भक्त, पर्यटक आणि साधू-संत यासाठी हे ठिकाण विशेष आकर्षणाचे केंद्र आहे.
    - **गंगा महोत्सव**: काशी येथे दरवर्षी गंगा महोत्सव आयोजित केला जातो. या महोत्सवात गंगा आरतीचे विशेष कार्यक्रम आयोजित केले जातात.

    #### हरिद्वार
    - **हर की पौडी**: हरिद्वारमधील हे ठिकाण गंगा आरतीसाठी प्रसिद्ध आहे. इथे दररोज संध्याकाळी आरती केली जाते आणि हजारो भक्त एकत्र येतात.
    - **कुंभमेळा**: दर बारा वर्षांनी होणाऱ्या कुंभमेळ्यात हरिद्वारमधील गंगा आरतीचे विशेष महत्त्व आहे.

    #### ऋषिकेश
    - **परमार्थ निकेतन आश्रम**: ऋषिकेश येथे गंगा नदीच्या किनारी परमार्थ निकेतन आश्रमात दररोज संध्याकाळी गंगा आरती केली जाते. इथे योग, ध्यान आणि आध्यात्मिक शिक्षण घेतलेल्या साधकांसाठी आरती विशेष आकर्षण असते.

    ### गंगा आरतीचे महत्व
    1. **आध्यात्मिक अनुभव**: गंगा आरती एक आध्यात्मिक अनुभव देतो. दीप, अगरबत्ती आणि मंत्रांच्या माध्यमातून मानसिक शांती आणि आध्यात्मिक ऊर्जा प्राप्त होते.
    2. **सांस्कृतिक परंपरा**: गंगा आरती हिंदू धर्मातील सांस्कृतिक आणि धार्मिक परंपरेचे जतन करते. ही परंपरा पिढ्यानपिढ्या चालत आली आहे.
    3. **पर्यावरणीय जागरूकता**: गंगा नदीच्या शुद्धतेची आणि संवर्धनाची आवश्यकता गंगा आरतीतून जनतेपर्यंत पोहोचवली जाते.
    4. **पर्यटन आकर्षण**: गंगा आरती भारतातील प्रमुख पर्यटन आकर्षणांपैकी एक आहे. जगभरातील पर्यटक या अनुष्ठानाचा आनंद घेण्यासाठी येतात.

    गंगा आरतीच्या माध्यमातून गंगा नदीची पूजा केली जाते, जी हिंदू धर्मातील भक्तांसाठी अत्यंत पवित्र मानली जाते. या अनुष्ठानाचे महत्व भक्तांच्या श्रद्धा, आध्यात्मिकता, आणि पर्यावरणीय जागरूकतेत आहे.

    उत्तर द्याहटवा
    प्रत्युत्तरे
    1. नमस्कार, पवित्र गंगा माता आरती चे उद्दिष्ट जल पर्यावरण रक्षण पूजन आहे, सर्व भारतीय मुळातले धर्म संस्कार हे पर्यावरण,प्रकृती आणि वसुंधरा रक्षण अर्थात पूजन करायचे शिकवतात. आज प्रत्येक जल स्रोत हा गंगे एवढा पवित्र आणि पूजनीय मानला पाहिजे, तरच मानवाचे अस्तित्व टिकून राहिल.

      हटवा
    2. आरतीएक अध्यात्मिक अनुभूती आहे.तिचा अनुभवच घ्यावा,शब्दात सांगता येत नाही

      हटवा
तुमची टिप्पणी आमच्यासाठी महत्त्वाची आहे!
तुमचा अभिप्राय / टिप्पणी ही आम्ही कसे कार्य करतो? त्यातील सुधारणांसाठी आणि आम्ही सातत्याने उच्च-गुणवत्तेची सेवा प्रदान करतोय की नाही हे समजून घेण्यासाठी आमच्यासाठी महत्वाची आहे.

नाव

अ रा कुलकर्णी,1,अ ल खाडे,2,अ ज्ञा पुराणिक,1,अंकित भास्कर,1,अंजली भाबट-जाधव,1,अंधश्रद्धेच्या कविता,5,अकोला,1,अजय दिवटे,1,अजित पाटणकर,18,अनंत दळवी,1,अनंत फंदी,1,अनंत भावे,1,अनिकेत येमेकर,2,अनिकेत शिंदे,1,अनिल गोसावी,2,अनिल भारती,1,अनिल वल्टे,8,अनुभव कथन,19,अनुरथ गोरे,1,अनुराधा पाटील,1,अनुराधा फाटक,39,अनुवादित कविता,1,अपर्णा तांबे,7,अब्राहम लिंकन,2,अभंग,6,अभिजित गायकवाड,1,अभिजीत टिळक,2,अभिव्यक्ती,1386,अभिषेक कातकडे,5,अभिषेक घुगे,1,अमन मुंजेकर,7,अमरश्री वाघ,2,अमरावती,1,अमित पडळकर,4,अमित पवार,1,अमित बाविस्कर,3,अमित सुतार,1,अमुक-धमुक,1,अमृत जोशी,1,अमृता शेठ,1,अमोल कोल्हे,1,अमोल तांबे,1,अमोल देशमुख,1,अमोल बारई,7,अमोल वाघमारे,1,अमोल सराफ,2,अरविंद जामखेडकर,1,अरविंद थगनारे,5,अरुण कोलटकर,1,अरुण म्हात्रे,1,अर्चना कुळकर्णी,1,अर्चना डुबल,2,अर्जुन फड,3,अर्थनीति,3,अल्केश जाधव,1,अविनाश धर्माधिकारी,2,अशोक थोरात,1,अशोक रानडे,1,अश्विनी तातेकर-देशपांडे,1,अश्विनी तासगांवकर,2,अस्मिता मेश्राम-काणेकर,7,अहमदनगर,1,अक्षय वाटवे,1,अक्षरमंच,1132,आईच्या कविता,29,आईस्क्रीम,3,आकाश पवार,2,आकाश भुरसे,8,आज,6,आजीच्या कविता,1,आठवणींच्या कविता,18,आतले-बाहेरचे,3,आतिश कविता लक्ष्मण,1,आत्मविश्वासाच्या कविता,15,आदर्श कामिरे,4,आदित्य कदम,1,आदेश ताजणे,8,आनंद दांदळे,8,आनंद प्रभु,1,आनंदाच्या कविता,26,आमट्या सार कढी,18,आर समीर,1,आरती गांगण,2,आरती शिंदे,4,आरत्या,82,आरोग्य,21,आशा गवाणकर,1,आशिष खरात-पाटील,1,आशिष चोले,1,इंदिरा गांधी,1,इंदिरा संत,6,इंद्रजित नाझरे,26,इंद्रजीत भालेराव,1,इतिहास,281,इलाही जमादार,1,इसापनीती कथा,48,उत्तम कोळगावकर,2,उदय दुदवडकर,1,उन्मेष इनामदार,1,उपवासाचे पदार्थ,15,उमा पाटील,1,उमेश कानतोडे,1,उमेश कुंभार,14,उमेश चौधरी,1,उस्मानाबाद,1,ऋग्वेदा विश्वासराव,5,ऋचा पिंपळसकर,10,ऋचा मुळे,18,ऋषिकेश शिरनाथ,2,ऋषीकेश कालोकार,2,ए श्री मोरवंचीकर,1,एच एन फडणीस,1,एप्रिल,30,एम व्ही नामजोशी,1,एहतेशाम देशमुख,2,ऐतिहासिक स्थळे,2,ऑक्टोबर,31,ऑगस्ट,31,ऑडिओ कविता,15,ऑडिओ बुक,1,ओंकार चिटणीस,1,ओम ढाके,8,ओमकार खापे,1,ओशो,1,औरंगाबाद,1,कपिल घोलप,12,करण विधाते,1,करमणूक,72,कर्क मुलांची नावे,1,कल्पना देसाई,1,कल्याण इनामदार,1,कविता शिंगोटे,1,कवितासंग्रह,280,कवी अनिल,1,कवी ग्रेस,4,कवी बी,1,काजल पवार,1,कार्यक्रम,12,कार्ल खंडाळावाला,1,कालिंदी कवी,2,काशिराम खरडे,1,कि का चौधरी,1,किरण कामंत,1,किल्ले,97,किल्ल्यांचे फोटो,5,किशोर चलाख,6,किशोर पवार,1,कुठेतरी-काहीतरी,3,कुणाल खाडे,3,कुणाल लोंढे,1,कुसुमाग्रज,9,कृष्णकेशव,1,कृष्णाच्या आरत्या,5,के के दाते,1,के तुषार,8,के नारखेडे,2,केदार कुबडे,40,केदार नामदास,1,केदार मेहेंदळे,1,केशव मेश्राम,1,केशवकुमार,2,केशवसुत,5,कोल्हापूर,1,कोशिंबीर सलाड रायते,14,कौशल इनामदार,1,खंडोबाची स्थाने,2,खंडोबाच्या आरत्या,2,खरगपूर,1,ग दि माडगूळकर,6,ग ल ठोकळ,3,ग ह पाटील,4,गंगाधर गाडगीळ,1,गझलसंग्रह,1,गडचिरोली,1,गणपतीच्या आरत्या,5,गणपतीच्या गोष्टी,24,गणेश कुडे,2,गणेश तरतरे,20,गणेश निदानकर,1,गणेश पाटील,1,गणेश भुसारी,1,गण्याचे विनोद,1,गाडगे बाबा,1,गायत्री सोनजे,5,गावाकडच्या कविता,14,गुरुदत्त पोतदार,2,गुरूच्या आरत्या,2,गुलझार काझी,1,गो कृ कान्हेरे,1,गो गं लिमये,1,गोकुळ कुंभार,13,गोड पदार्थ,55,गोपीनाथ,2,गोविंद,1,गोविंदाग्रज,1,गौतम जगताप,1,गौरांग पुणतांबेकर,1,घरचा वैद्य,2,घाट,1,चंद्रकांत जगावकर,1,चंद्रपूर,1,चटण्या,3,चातुर्य कथा,6,चित्रपट समीक्षा,1,चैतन्य म्हस्के,1,चैत्राली इंगळे,2,जयश्री चुरी,1,जयश्री मोहिते,1,जवाहरलाल नेहरू,1,जळगाव,1,जाई नाईक,1,जानेवारी,31,जालना,1,जितेश दळवी,1,जिल्हे,31,जीवनशैली,432,जुलै,31,जून,30,ज्योती किरतकुडवे,1,ज्योती मालुसरे,1,टीझर्स,1,ट्रेलर्स,3,ठाणे,2,डिसेंबर,31,डॉ मानसी राजाध्यक्ष,1,डॉ. दिलीप धैसास,1,तनवीर सिद्दिकी,1,तन्मय धसकट,1,तरुणाईच्या कविता,7,तिच्या कविता,63,तुकाराम गाथा,4,तुकाराम धांडे,1,तुतेश रिंगे,1,तेजश्री कांबळे-शिंदे,4,तेजस्विनी देसाई,1,दत्ता हलसगीकर,2,दत्ताच्या आरत्या,5,दत्तात्रय भोसले,1,दत्तो तुळजापूरकर,1,दया पवार,1,दर्शन जोशी,2,दर्शन शेळके,1,दशरथ मांझी,1,दादासाहेब गवते,1,दामोदर कारे,1,दिनदर्शिका,366,दिनविशेष,366,दिनेश बोकडे,1,दिनेश लव्हाळे,1,दिनेश हंचाटे,1,दिपक शिंदे,2,दिपाली गणोरे,1,दिवाळी फराळ,26,दीपा दामले,1,दीप्तीदेवेंद्र,1,दुःखाच्या कविता,76,दुर्गेश साठवणे,1,देवीच्या आरत्या,3,देशभक्तीपर कविता,3,धनंजय सायरे,1,धनराज बाविस्कर,71,धनश्री घाणेकर,1,धार्मिक स्थळे,1,धुळे,1,धोंडोपंत मानवतकर,12,नमिता प्रशांत,1,नलिनी तळपदे,1,ना के बेहेरे,1,ना घ देशपांडे,4,ना धों महानोर,3,ना वा टिळक,1,नांदेड,1,नागपूर,1,नारायण शुक्ल,1,नारायण सुर्वे,2,नाशिक,1,नासीर संदे,1,निखिल पवार,3,नितीन चंद्रकांत देसाई,1,निमित्त,4,निराकाराच्या कविता,16,निवडक,9,निसर्ग कविता,37,निसर्ग चाटे,2,निळू फुले,1,नृसिंहाच्या आरत्या,1,नोव्हेंबर,30,न्याहारी,50,पथ्यकर पदार्थ,2,पद्मा गोळे,4,परभणी,1,पराग काळुखे,1,पर्यटन स्थळे,1,पल्लवी माने,1,पवन कुसुंदल,2,पांडुरंग वाघमोडे,3,पाककला,322,पाककृती व्हिडिओ,15,पालकत्व,7,पावसाच्या कविता,40,पी के देवी,1,पु ल देशपांडे,9,पु शि रेगे,1,पुंडलिक आंबटकर,4,पुडिंग,10,पुणे,15,पुरुषोत्तम जोशी,1,पुरुषोत्तम पाटील,1,पुर्वा देसाई,2,पूजा काशिद,1,पूजा चव्हाण,1,पूनम राखेचा,1,पोस्टर्स,5,पोळी भाकरी,27,पौष्टिक पदार्थ,20,प्र श्री जाधव,12,प्रकाश पाटील,1,प्रजोत कुलकर्णी,1,प्रतिक बळी,1,प्रतिभा जोजारे,1,प्रतिमा इंगोले,1,प्रतिक्षा जोशी,1,प्रदिप कासुर्डे,1,प्रफुल्ल चिकेरूर,10,प्रभाकर महाजन,1,प्रभाकर लोंढे,3,प्रवास वर्णन,1,प्रवासाच्या कविता,11,प्रविण पावडे,15,प्रवीण दवणे,1,प्रवीण राणे,1,प्रशांतकुमार मोहिते,2,प्रसन्न घैसास,2,प्रज्ञा वझे,2,प्रज्ञा वझे-घारपुरे,10,प्राजक्ता गव्हाणे,1,प्रितफुल प्रित,1,प्रिती चव्हाण,27,प्रिया जोशी,1,प्रियांका न्यायाधीश,3,प्रेम कविता,97,प्रेरणादायी कविता,17,फ मुं शिंदे,3,फादर स्टीफन्स,1,फेब्रुवारी,29,फोटो गॅलरी,11,फ्रॉय निस्सेन,1,बहिणाबाई चौधरी,6,बा भ बोरकर,8,बा सी मर्ढेकर,6,बातम्या,11,बाबा आमटे,1,बाबाच्या कविता,10,बाबासाहेब आंबेड,1,बायकोच्या कविता,5,बालकविता,14,बालकवी,9,बाळाची मराठी नावे,1,बाळासाहेब गवाणी-पाटील,21,बिपीनचंद्र नेवे,1,बी अरुणाचलाम्‌,1,बी रघुनाथ,1,बीड,1,बुलढाणा,1,बेकिंग,9,बेहराम कॉन्ट्रॅक्टर,1,भंडारा,1,भक्ती कविता,23,भक्ती रावनंग,1,भरत माळी,2,भा दा पाळंदे,1,भा रा तांबे,7,भा वें शेट्टी,1,भाग्यवेध,1,भाज्या,29,भाताचे प्रकार,16,भानुदास,1,भानुदास धोत्रे,1,भावनांची वादळे,1,भुषण राऊत,1,भूगोल,1,भूमी जोशी,1,म म देशपांडे,1,मं वि राजाध्यक्ष,1,मंगला गोखले,1,मंगळागौरीच्या आरत्या,2,मंगेश कळसे,9,मंगेश पाडगांवकर,5,मंजुषा कुलकर्णी,2,मंदिरांचे फोटो,3,मंदिरे,4,मधल्या वेळेचे पदार्थ,41,मधुकर आरकडे,1,मधुकर जोशी,1,मधुसूदन कालेलकर,2,मनमोहन नातू,3,मनाचे श्लोक,205,मनिषा दिवेकर,3,मनिषा फलके,1,मनोज शिरसाठ,9,मराठी,1,मराठी उखाणे,2,मराठी कथा,107,मराठी कविता,1173,मराठी कवी,3,मराठी कोट्स,4,मराठी गझल,30,मराठी गाणी,2,मराठी गोष्टी,67,मराठी चारोळी,42,मराठी चित्रपट,19,मराठी टिव्ही,53,मराठी नाटक,1,मराठी पुस्तके,7,मराठी प्रेम कथा,23,मराठी भयकथा,44,मराठी मालिका,20,मराठी रहस्य कथा,2,मराठी लेख,48,मराठी विनोद,1,मराठी साहित्य,288,मराठी साहित्यिक,2,मराठी सुविचार,2,मराठीप्रेमी पालक महासंमेलन,5,मराठीमाती,145,मसाले,12,महात्मा गांधी,8,महात्मा फुले,1,महाराष्ट्र,307,महाराष्ट्र फोटो,11,महाराष्ट्राचा इतिहास,32,महाराष्ट्रीय पदार्थ,22,महालक्ष्मीच्या आरत्या,2,महेंद्र म्हस्के,1,महेश जाधव,3,महेश बिऱ्हाडे,9,मांसाहारी पदार्थ,17,माझं मत,4,माझा बालमित्र,88,मातीतले कोहिनूर,19,माधव ज्यूलियन,6,माधव मनोहर,1,माधवानुज,3,मानसी सुरज,1,मारुतीच्या आरत्या,2,मार्च,31,मिलिंद खांडवे,1,मीना तालीम,1,मुंबई,12,मुंबई उपनगर,1,मुकुंद भालेराव,1,मुकुंद शिंत्रे,35,मुक्ता चैतन्य,1,मुलांची नावे,1,मुलाखती,1,मे,31,मैत्रीच्या कविता,8,मोहिनी उत्तर्डे,2,यवतमाळ,1,यशपाल कांबळे,4,यशवंत दंडगव्हाळ,25,यादव सिंगनजुडे,2,योगा,1,योगेश कर्डिले,6,योगेश सोनवणे,2,रंगपंचमी,1,रंजना बाजी,1,रजनी जोगळेकर,5,रत्नागिरी,1,रविंद्र गाडबैल,1,रविकिरण पराडकर,1,रवींद्र भट,1,रा अ काळेले,1,रा देव,1,रागिनी पवार,1,राजकारण,2,राजकीय कविता,12,राजकुमार शिंगे,1,राजेंद्र भोईर,1,राजेश पोफारे,1,राजेश्वर टोणे,3,राम मोरे,1,रामकृष्ण जोशी,2,रामचंद्राच्या आरत्या,5,रायगड,1,राहुल अहिरे,3,रुपेश सावंत,1,रेश्मा जोशी,2,रेश्मा विशे,1,रोहित काळे,7,रोहित साठे,15,लघुपट,3,लता मंगेशकर,2,लहुजी साळवे,1,लक्ष्मण अहिरे,2,लक्ष्मीकांत तांबोळी,2,लातूर,1,लिलेश्वर खैरनार,2,लीना पांढरे,1,लीलावती भागवत,1,लोकमान्य टिळक,3,लोणची,9,वंदना विटणकर,2,वर्धा,1,वसंत बापट,12,वसंत साठे,1,वसंत सावंत,1,वा गो मायदेव,1,वा ना आंधळे,1,वा भा पाठक,2,वा रा कांत,3,वात्रटिका,2,वादळे झेलतांना,2,वामन निंबाळकर,1,वासुदेव कामथ,1,वाळवणाचे पदार्थ,6,वि दा सावरकर,3,वि भि कोलते,1,वि म कुलकर्णी,5,वि स खांडेकर,1,विंदा करंदीकर,8,विक्रम खराडे,1,विचारधन,215,विजय पाटील,1,विजया जहागीरदार,1,विजया वाड,2,विजया संगवई,1,विठ्ठल वाघ,3,विठ्ठलाच्या आरत्या,5,विद्या कुडवे,4,विद्या जगताप,2,विद्याधर करंदीकर,1,विनायक मुळम,1,विरह कविता,58,विराज काटदरे,1,विलास डोईफोडे,5,विवेक जोशी,3,विशाल शिंदे,1,विशेष,12,विष्णूच्या आरत्या,4,विज्ञान तंत्रज्ञान,2,वृषाली सुनगार-करपे,1,वेदांत कोकड,1,वैभव गव्हाळे,1,वैभव सकुंडे,1,वैशाली झोपे,1,वैशाली नलावडे,1,व्यंगचित्रे,17,व्रत-वैकल्ये,1,व्हिडिओ,13,शंकर रामाणी,1,शंकर विटणकर,1,शंकर वैद्य,1,शंकराच्या आरत्या,4,शरणकुमार लिंबाळे,1,शशांक रांगणेकर,1,शशिकांत शिंदे,1,शां शं रेगे,1,शांततेच्या कविता,9,शांता शेळके,11,शांताराम आठवले,1,शाम जोशी,1,शारदा सावंत,4,शाळेचा डबा,15,शाळेच्या कविता,11,शितल सरोदे,1,शिरीष पै,1,शिरीष महाशब्दे,8,शिल्पा इनामदार-आर्ते,1,शिवाजी महाराज,7,शिक्षकांवर कविता,4,शुभम बंबाळ,2,शुभम सुपने,2,शेतकर्‍याच्या कविता,14,शेती,1,शेषाद्री नाईक,1,शैलेश सोनार,1,श्याम खांबेकर,1,श्रद्धा नामजोशी,9,श्रावणातल्या कहाण्या,27,श्री दि इनामदार,1,श्री बा रानडे,1,श्रीकृष्ण पंडित,1,श्रीकृष्ण पोवळे,1,श्रीधर रानडे,2,श्रीधर शनवारे,1,श्रीनिवास खळे,1,श्रीपाद कोल्हटकर,1,श्रीरंग गोरे,1,श्रुती चव्हाण,1,संघर्षाच्या कविता,33,संजय उपाध्ये,1,संजय डोंगरे,1,संजय पाटील,1,संजय बनसोडे,2,संजय शिंदे,1,संजय शिवरकर,5,संजय सावंत,1,संजीवनी मराठे,3,संत एकनाथ,1,संत चोखामेळा,1,संत जनाबाई,1,संत तुकडोजी महाराज,2,संत तुकाराम,8,संत नामदेव,3,संत ज्ञानेश्वर,6,संतोष जळूकर,1,संतोष झोंड,1,संतोष सेलुकर,30,संदिप खुरुद,5,संदीपकुमार खुरुद,1,संदेश ढगे,39,संध्या भगत,1,संपादक मंडळ,1,संपादकीय,11,संपादकीय व्यंगचित्रे,2,संस्कार,2,संस्कृती,133,सई कौस्तुभ,1,सचिन पोटे,12,सचिन माळी,1,सण-उत्सव,22,सणासुदीचे पदार्थ,32,सतिश चौधरी,1,सतीश काळसेकर,1,सदानंद रेगे,2,सदाशिव गायकवाड,2,सदाशिव माळी,1,सनी आडेकर,10,सप्टेंबर,30,समर्थ रामदास,206,समर्पण,8,सरबते शीतपेये,8,सरयु दोशी,1,सरला देवधर,1,सरिता पदकी,3,सरोजिनी बाबर,1,सलीम रंगरेज,8,सविता कुंजिर,1,सांगली,1,सागर बनगर,1,सागर बाबानगर,1,सातारा,1,साने गुरुजी,5,सामाजिक कविता,113,सामान्य ज्ञान,8,सायली कुलकर्णी,7,साहित्य सेतू,1,साक्षी खडकीकर,9,साक्षी यादव,1,सिंधुदुर्ग,1,सिद्धी भालेराव,1,सिमा लिंगायत-कुलकर्णी,3,सुदेश इंगळे,24,सुधाकर राठोड,1,सुनिल नागवे,1,सुनिल नेटके,1,सुनील गाडगीळ,1,सुभाष कटकदौंड,2,सुमती इनामदार,1,सुमित्र माडगूळकर,1,सुरज दळवी,1,सुरज दुतोंडे,1,सुरज पवार,1,सुरेश भट,2,सुरेश सावंत,2,सुशील दळवी,1,सुशीला मराठे,1,सुहास बोकरे,6,सैनिकांच्या कविता,4,सैरसपाटा,128,सोपानदेव चौधरी,1,सोमकांत दडमल,1,सोलापूर,1,सौरभ सावंत,1,स्तोत्रे,2,स्नेहा कुंभार,1,स्फुटलेखन,4,स्फूर्ती गीत,1,स्माईल गेडाम,4,स्वप्ना पाटकर,1,स्वप्नाली अभंग,5,स्वप्नील जांभळे,2,स्वाती काळे,1,स्वाती खंदारे,320,स्वाती गच्चे,1,स्वाती दळवी,9,स्वाती नामजोशी,31,स्वाती पाटील,1,स्वाती वक्ते,2,ह मुलांची नावे,1,हमार्टिक समा,1,हरितालिकेच्या आरत्या,1,हर्षद खंदारे,42,हर्षद माने,1,हर्षदा जोशी,3,हर्षवर्धन घाटे,2,हर्षाली कर्वे,2,हसनैन आकिब,3,हितेशकुमार ठाकूर,1,हिरवळ,1,हेमंत जोगळेकर,1,हेमंत देसाई,1,हेमंत सावळे,1,हेमा चिटगोपकर,8,होळी,5,ज्ञानदा आसोलकर,1,ज्ञानदेवाच्या आरत्या,2,marathimati,1,
ltr
item
मराठीमाती । माझ्या मातीचे गायन: आरतीचे आध्यात्म - मराठी लेख (मिलिंद खांडवे)
आरतीचे आध्यात्म - मराठी लेख (मिलिंद खांडवे)
आरतीचे आध्यात्म (मराठी लेख) - मराठीमाती डॉट कॉमचे सभासद लेखक मिलिंद खांडवे यांचा आरतीचे आध्यात्म हा मराठी लेख.
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigdCJ2GVYVtEgB0P3sH5MEVfPt4N1TXvwcu_ev1A_Lj3tqlTLX5EOarw9CHWj9ubTym91wLNxUo_V7LUiMuDiUhPML4NoWQm3rsDIqOw3WjkbLTiKxeC83gdYmavAK_xhlrpCMuf4NitNvrQlFExJldR6ksHQUbJ4g-sX_SUnL-JH-IJcURXHCRws5Up-x/s1600-rw/aartiche-adhyatma.webp
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEigdCJ2GVYVtEgB0P3sH5MEVfPt4N1TXvwcu_ev1A_Lj3tqlTLX5EOarw9CHWj9ubTym91wLNxUo_V7LUiMuDiUhPML4NoWQm3rsDIqOw3WjkbLTiKxeC83gdYmavAK_xhlrpCMuf4NitNvrQlFExJldR6ksHQUbJ4g-sX_SUnL-JH-IJcURXHCRws5Up-x/s72-c-rw/aartiche-adhyatma.webp
मराठीमाती । माझ्या मातीचे गायन
https://www.marathimati.com/2024/07/aartiche-adhyatma.html
https://www.marathimati.com/
https://www.marathimati.com/
https://www.marathimati.com/2024/07/aartiche-adhyatma.html
true
2079427118266147504
UTF-8
सर्व पोस्ट लोड केल्या आहेत कोणत्याही पोस्ट आढळल्या नाहीत सर्व पहा अधिक वाचा उत्तर द्या उत्तर रद्द करा हटवा द्वारे स्वगृह पाने पाने सर्व पहा तुमच्यासाठी सुचवलेले विभाग संग्रह शोधा सर्व पोस्ट आपल्या विनंतीसह कोणतीही पोस्ट जुळणी आढळली नाही स्वगृहाकडे रविवार सोमवार मंगळवार बुधवार गुरुवार शुक्रवार शनिवार रवी सोम मंगळ बुध गुरु शुक्र शनी जानेवारी फेब्रुवारी मार्च एप्रिल मे जून जुलै ऑगस्ट सप्टेंबर ऑक्टोबर नोव्हेंबर डिसेंबर जाने फेब्रु मार्च एप्रि मे जून जुलै ऑग सप्टें ऑक्टो नोव्हें डिसें आत्ताच १ मिनिटापूर्वी $$1$$ मिनिटांपूर्वी १ तासापूर्वी $$1$$ तासांपूर्वी काल $$1$$ दिवसांपूर्वी $$1$$ आठवड्यांपूर्वी ५ आठवड्यांपेक्षा अधिक पूर्वी अनुयायी अनुसरण करा हे दर्जेदार साहित्य अवरोधीत केले आहे १: सामायिक करा २: सामायिक केलेल्या दुव्यावर क्लिक करून वाचा सर्व कोड कॉपी करा सर्व कोड कॉपी करा सर्व कोड आपल्या क्लिपबोर्डवर कॉपी केला आहे Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy विषय सूची