Loading ...
/* Dont copy */

बीड जिल्हा (महाराष्ट्र)

बीड जिल्हा - [Detailed Information and Photos of Beed District] बीड जिल्ह्याबद्दल संपुर्ण माहिती आणि छायाचित्रे.

बीड जिल्हा | Beed District

बालाघाट डोंगराच्या पायथ्याशी बिंदुसरा नदीच्या खोऱ्यात खळग्यासारख्या खोलगट किंवा बिळासारख्या ठिकाणी हे शहर वसले असल्याने ‘बीड’ असे पडले असावे


बीड जिल्हा

चालुक्य घराण्यातील विक्रमादित्य राजाच्या चंपावती नावाच्या बहिणीने बीड शहराचे नामकरण ‘चंपावतीनगर’ असे केले होते.

बीड जिल्ह्याचा इतिहास बीड शहराशी जोडला गेला आहे. बीड जिल्ह्याचे नावही बीड शहरावरूनच पडले आहे. बालाघाट डोंगराच्या पायथ्याशी बिंदुसरा नदीच्या खोऱ्यात खळग्यासारख्या खोलगट किंवा बिळासारख्या ठिकाणी हे शहर वसले असल्याने ‘बीड’ असे पडले असावे, अशी ‘बीड’ नावाच्या व्युत्पत्तीची एक सारणी लावली जाते.

‘भीर’ या फार्सी शब्दाचा अर्थ ‘पाणी’ असा होतो. या परिसरात भूगर्भात थोड्याच अंतरावर पाणी लागते; तसेच बिंदुसरा नदीही शहरातूनच वाहते. त्यामुळे पूर्वी येथे पाण्याचा तुटवडा नव्हता. शहरास मुबलक पाणीपुरवठा होत असे. त्यामुळे मुस्लीम राजवटीत या शहरास ‘भीर’ हे समर्पक नाव दिले गेले असावे व पुढे भीरचा अपभ्रंश होत जाऊन बीड हे नाव रूढ झाले असावे, असेही एक मत मांडले जाते.

सीतेस पळवून नेणाऱ्या रावणास जटायूने येथेच रोखले. रावणाबरोबरच्या द्वंद्वात घायाळ होऊन आसन्नमरण स्थितीत पडलेल्या जटायूने येथेच सीताहरणाची हकीकत रामास सांगून प्राण सोडले, अशी एक आख्यायिका या शहराशी जोडली जाते. या दंतकथेस आधार म्हणून शहरात असलेल्या जटाशंकर मंदिराची साक्ष दिली जाते. महाभारतात उल्लेखलेली दुर्गावती नगरी ती हीच, असेही म्हटले जाते.

मुख्य ठिकाण: बीड
तालुके: नऊ
क्षेत्रफळ: १०,६९३ चौ. कि. मी.
लोकसंख्या: १८,२२,०७२


बीड जिल्ह्याचा इतिहास


बीड जिल्ह्याच्या प्राचीन इतिहासाविषयी पुराणांमधून उल्लेख येत असले अथवा बीड शहरातील जटाशंकर मंदिराचा संबंध थेट रामायणाशी जोडणाऱ्या दंतकथा प्रचलित असल्या तरी त्याला थोडा फार सुसंगत म्हणता येईल, अशा स्वरूपाचा बीड जिल्ह्याचा इतिहास मात्र इसवीसनाच्या चौथ्या शतकापासूनच उपलब्ध आहे. सातवाहन, चालुक्य, कलचुरी, वाकाटक, कदंब इत्यादी घराण्यांनी या प्रदेशावर राज्य केले अथवा या घराण्यांचा संबंध या प्रदेशाशी आला, असे म्हणता येते. चालुक्य घराण्यातील विक्रमादित्य राजाच्या चंपावती नावाच्या बहिणीने बीड शहराचे नामकरण ‘चंपावतीनगर’ असे केले होते, असा उल्लेख सापडतो.

उपरोक्त चंपावतीनगर व त्या सभोवतालचा परिसर पुढे यादवांच्या व तद्नंतर खिलजींच्या अमलाखाली होता. अल्लाउद्दीन खिलजीने हा प्रदेश यादवांकडून जिंकून घेतल्याचा उल्लेख मिळतो. पुढे महमंद तुघलकाच्या कारकिर्दीत या नगराचे नाव बीड असे पडले. बहामनी, साम्राज्याच्या उदयानंतर या प्रदेशावर बहामनी सत्ता प्रस्थापित झाली. बहामनी राजवटीच्या विघटनानंतर हा प्रदेश निजामशाहीचा एक भाग बनला. पेशवाईच्या कालखंडात निजम व मराठे यांच्यामध्ये राक्षसभुवन व खर्डा येथे झालेल्या लढाया इतिहासात प्रसिद्ध आहेत. मराठ्यांनी निजामाकडून हा प्रदेश जिंकून घेतला होता. तथापि, मराठेशाहीचा अस्तानंतर या प्रदेशावर पुन्हा निजामाची राजवट प्रस्थापित झाली, ती थेट १८ सप्टेंबर १९४८ रोजी निजामाने हैदराबाद संस्थानाच्या भारतातील विलीनीकरणास मान्यता देईपर्यंत.

१ नोव्हेंबर १९५६ रोजी द्वैभाषिक मुंबई राज्य अस्तित्वात आल्यानंतर बीड जिल्हा या द्वैभाषिक मुंबई राज्याचा एक भाग बनला. तद्नंतर १ मे १९६० रोजी सध्याचे महाराष्ट्र राज्य अस्तित्वात आल्यानंतर हा जिल्हा महाराष्ट्र राज्यात समाविष्ट झाला.

बीड जिल्ह्याचे भौगोलिक स्थान


महाराष्ट्र राज्याच्या मराठवाडा विभागातील जिल्हा. पश्चिमेस व काहीशा नैऋत्येस अहमदनगर जिल्हा, दक्षिणेस उस्मानाबाद जिल्हा, पूर्वेस व काहीशा आग्नेयेस लातूर जिल्हा, पूर्वेस परंतु काहीशा ईशान्येस परभणी जिल्हा, उत्तरेस जालना व औरंगाबाद हे जिल्हे असे स्थान या जिल्ह्यास लाभले आहे.

राज्याच्या एकूण भौगोलिक क्षेत्राच्या ३.५ टक्के क्षेत्र या जिल्ह्याने व्यापले आहे.

बीड जिल्ह्यातील तालुके

बीड जिल्ह्यात एकूण नऊ तालुके आहेत
  1. बीड
  2. गेवराई
  3. माजलगाव
  4. आंबेजोगाई
  5. केज
  6. पाटोदा
  7. आष्टी
  8. धारूर
  9. परळी

बीड जिल्ह्याची प्राकृतिक रचना


उत्तरेकडील ‘गंगथडी’ म्हणून ओळखला जाणारा गोदावरी खोऱ्याचा सखल मैदानी प्रदेश. जिल्ह्याच्या मध्यभागी येणारा बालाघाटचा पठारी प्रदेश, त्याला लागून असलेला दक्षिणेकडील मांजरा नदीखोऱ्याचा (मांजरथडी) चिंचोळा प्रदेश, जिल्ह्याच्या पश्चिमेकडील सीना व तिच्या उपनद्यांच्या खोऱ्याचा प्रदेश अशी जिल्ह्याची सर्वसाधारण स्वाभाविक रचना आहे.

गोदावरी खोऱ्याच्या सखल मैदानी प्रदेशात गेवराई, माजलगाव व परळी हे तालुके तसेच बीड तालुक्याचा उत्तरेकडील काही भाग समाविष्ट होतो. जिल्ह्याच्या मध्यभागात असलेल्या बालाघाटच्या पठारी प्रदेशात पाटोदा, केज व आंबेजोगाई या तालुक्यांचा दक्षिण भाग तसेच आष्टी तालुक्याचा उत्तर भाग अंतर्भूत होतो. आंबेजोगाई व केज या तालुक्यांचा काही भाग दक्षिणेकडील मांजरा खोऱ्याच्या परिसरात मोडतो, तर आष्टी तालुक्याचा पश्चिम व दक्षिण भाग पश्चिमेकडील सीना नदी खोऱ्याच्या प्रदेशात येतो. तुलनात्मकदृष्ट्या जिल्ह्यातील फार थोडा प्रदेश दक्षिणेकडील मांजरा खोऱ्यात व पश्चिमेकडील सीना खोऱ्याच्या प्रदेशात मोडतो.


प्राचीन भारतातील प्रसिद्ध गणिततज्ञ भास्कराचार्य हे बीडचेच होते, असे म्हटले आहे.

बीड जिल्ह्याची मृदा


गोदावरी खोरे प्रदेशात गडद करड्या व काळ्या रंगाची अतिशय सुपीक अशी मृदा आढळते. या जमिनीची ओलावा टिकवून धरण्याची क्षमता असली तरी उन्हाळ्यात या जमिनीस भेगा पडतात. जिल्ह्याच्या पश्चिम भागातील जमीन काहीशी क्षारयुक्त आहे. माजलगाव तालुक्याच्या दक्षिणेकडील व केज तालुक्याच्या उत्तरेकडील जमीन निकृष्ट प्रतीची आहे. आंबेजोगाई तालुक्यातील जमीन काळी कसदार असून कापसाच्या पिकासाठी उपयुक्त आहे.

बीड जिल्ह्याचे हवामान


बीड जिल्ह्यातील हवामान सर्वसाधारणतः कोरडे व आल्हाददायक आहे. स्थळपरत्वे जिल्ह्यातील हवामान थोडाफार फरक आढळतो. जिल्ह्याचा पश्चिम भागातील उंचावरील डोंगराळ प्रदेशातील हवामान काहीसे थंड आहे; तर सखल भागात ते उबदार व थोडेसे दमट आहे. जिल्ह्यातील एकूण हवामानाचा विचार केला असता आंबेजोगाई तालुक्यातील हवामान अधिकच आल्हाददायक असल्याचे दिसून येते. जिल्ह्यात जून ते सप्टेंबर या कालावधीत पाऊस पडतो. पावसाचे प्रमाण अतिशय कमी असून पाऊस अनियमित स्वरूपाचा आहे. त्यामुळे जिल्ह्याचा बराचसा भाग अवर्षणग्रस्त आहे. जो पाऊस पडतो त्याचे जिल्ह्यातील वितरणही असमान आहे. जिल्ह्याच्या पूर्वेकडील आंबेजोगाई, केज, माजलगाव आदी तालुक्यांत तो तुलनात्मकदृष्ट्या अधिक पडतो; तर गेवराई, आष्टी, पाटोदा यांसारख्या तालुक्यात तो खूपच कमी पडतो. पावसाचे प्रमाण पूर्वेकडून पश्चिमेकडे कमी होत गेलेले आढळून येथे. जिल्ह्यातील गेवराई, आष्टी. पाटोदा, बीड, माजलगाव, केज, आष्टी या तालुक्यांचा केंद्र शासनाने निश्चित केलेल्या अवर्षण-प्रवण क्षेत्रात समावेश होतो.

बीड जिल्ह्यातील नद्या


गोदावरी ही जिल्ह्यातील प्रमुख नदी असून ती जिल्ह्याच्या उत्तरसीमेवरून वाहाते. काही अंतरापर्यंत तिने औरंगाबाद-बीड, जालना-बीड व परभणी-बीड अशा जिल्हा सीमा निश्चित केल्या आहेत. गोदावरीची वाहाण्याची दिशा साधारणपणे वायव्येकडून आग्नेयेकडे आहे. सिंदफणा, वाण व सरस्वती या गोदावरीच्या जिल्ह्यातील उपनद्या होत.

मांजरा ही जिल्ह्यातील दुसरी महत्त्वाची नदी आहे. पाटोदा तालुक्यातील बालाघाटच्या डोंगराळ भागात उगम पावणारी ही नदी सुरुवातीस उत्तर-दक्षिण असा प्रवास करून नंतर जिल्ह्याच्या दक्षिण सीमेवरून पश्चिमेकडून पूर्वेकडे अशी वाहत जाऊन पुढे लातूर जिल्ह्यात प्रवेशते. तिचा बराचसा प्रवास गोदावरील काहीसा समांतर असा होतो. बऱ्याच ठिकाणी या नदीने अहमदनगर-बीड, उस्मानाबाद-बीड, लातूर-बीड या जिल्ह्यांमधील नैसर्गिक सीमेचे कार्य केले आहे. उगमापासून सुमारे ६१६ कि. मी. प्रवास करून ही पुढे नांदेड जिल्ह्यात कुंडलवाडी गावाजवळ गोदावरीस मिळते. केज, रेना, लिंबा व चौसाळा या मांजरा नदीच्या जिल्ह्यातील उपनद्या असून त्या बालाघाटच्या डोंगराळ प्रदेशात उगम पावून जिल्ह्यातच मांजरा नदीस मिळतात.

सिंदफणा नदी पाटोदा तालुक्यात चिंचोली टेकड्यात उगम पावते. प्रथम उत्तरेकडे नंतर पूर्वेकडे व तद्नंतर पुन्हा उत्तरेकडे किंबहुना ईशान्यकडे प्रवास करीत माजलगाव तालुक्यात ‘मंजरथ’ जवळ ती गोदावरीस मिळते.

बीड तालुक्यातील डोंगराळ परिसरात उगम पावणारी बिंदुसरा नदी बीड शहरातून वाहात जाऊन पुढे सिंदफणेस मिळते. कुंडलिका ही सिंदफणेची आणखी एक उपनदी जिल्ह्यातच उगम पावून जिल्ह्यातच सिंदफणेस मिळते.

सीना नदी जिल्ह्याच्या व आष्टी तालुक्याच्याही नैऋत्य सीमेवरून वाहते. काही अंतरापर्यंत तिने अहमदनगर व बीड जिल्ह्यांमधील नैसर्गिक सीमा म्हणून कार्य केले आहे. त्याच वेळी तिने अहमदनगर जिल्ह्यातील नगर तालुका व बीड जिल्ह्यातील आष्टी तालुका यांची सीमारेषाही स्पष्ट केली आहे.

बीड जिल्ह्यातील धरणे


सिंदफणा नदीवरील माजलगाव येथील माजलगाव प्रकल्प व मांजरा नदीवरील केज तालुक्यातील मांजरा प्रकल्प हे दोन मोठे प्रकल्प जिल्ह्यात आहेत. या प्रकल्पाशिवाय बीड तालुक्यात पाली येथे बिंदुसरा नदीवर, आंबेजोगाई तालुक्यात वाण नदीवर, पाटोदा तालुक्यात सिंदफणा नदीवर धरणे बांधण्यात आली आहेत. माजलगाव तालुक्यातील बोधेगाव व सरस्वती तसेच आष्टी तालुक्यातील मेहेकरी, तलवार, कडी, कांबळी, कडा व रुटी ही जिल्ह्यातील आणखी काही नाव घेण्याजोगी धरणे होत.

बीड जिल्ह्यातील पिके


कृषिप्रधान जिल्हा. बहुतांश लोकसंख्या शेतीवर अवलंबून आहे. ज्वारी हे जिल्ह्यातील प्रमुख पीक असून ते खरीप व रबी अशा दोन्ही हंगामात घेतले जाते. संकरित ज्वारीची पेर करण्याकडे जिल्ह्याचा अधिक कल आहे. पाटोदा, आंबेजोगाई, बीड व केज हे तालुके खरीप ज्वारीच्या उत्पादनाच्या दृष्टीने तर केज, माजलगाव, बीड, आष्टी व गेवराई हे तालुके रबी ज्वारीच्या उत्पादनाच्या दृष्टीने महत्वाचे आहेत. गंगथडी परिसरात घेतली जाणारी रबी ज्वारी ‘टाकळी ज्वारी’ म्हणून ओळखली जाते.


मराठवाडा विकास महामंडळातर्फे बीड येथे चर्मोद्योग प्रकल्प राबविण्यात येत आहे. बीड येथे तयार होणारे ‘छागल’ नावाचे चामड्याचे बुधले प्रसिद्ध आहेत.

बाजरी, भुईमूग, कापूस, तूर व मूग ही जिल्ह्यातील महत्त्वाची खरीप पिके होत; तर गहू, हरभरा व करडई ही जिल्ह्यातील महत्त्वाची रबी पिके होत. अलीकडील काळात सुर्यफुलाचे उत्पादन घेण्याकडेही शेतकऱ्यांचा कल वाढत आहे.

ऊस हे जिल्ह्यातील महत्त्वाचे बागायती पीक असून अलीकडील काळात उसाखालील क्षेत्र वाढत आहे. गेवराई, आष्टी, बीड, आंबेजोगाई व माजलगाव या तालुक्यांमध्ये उसाचे उत्पादन मोठ्या प्रमाणावर घेतले जाते. गोदावरी व मांजरा या नद्याच्या काठावर कलिंगडाचे उत्पादन घेतले जाते. जिल्ह्यात द्राक्षे व आंबे ही फळपिकेही घेतली जातात. बीड व आंबेजोगाई या तालुक्यांत काही ठिकाणी द्राक्षाचे मळे आहेत. नेकनूर परिसरातील ‘कालापहाड’ व आंबेजोगाई परिसरातील ‘पेवंदी’ हे आंबे प्रसिद्ध आहेत.

बीड जिल्ह्यातील वने


नदीखोऱ्यातील सुपीक जमीन मोठ्या प्रमाणावर पिकांखाली असल्याने व उर्वरित जमीननिकृष्ट प्रतीची असल्याने तसेच पावसाचे प्रमाणही कमी असल्यामुळे जिल्ह्यात वने फारशी नाहीत. जिल्ह्यातील दोन टक्क्याहून कमी क्षेत्र वनांखाली आहे. जी वने आहेत. तीही अतिशय विरळ आहेत. पाटोदा, आष्टी, बीड, केज व आंबेजोगाई तालुक्यांमध्ये अशी विरळ वने आहेत. या वनांमध्ये खैर, महुवा, पळस, टेंभुर्णी, आवळा, आपटा आदी वृक्ष आढळतात. या वनांमधील बराचसा प्रदेश गवताळ असून कुसळी व शेडा या प्रकारचे गवत येथे आढळते. थोड्याफार प्रमाणात रोशा, बोनी, कुंदा, मारवेल व सोफिअर या जातीचे गवतही येथे आढळते.

बीड जिल्ह्यातील वनांमध्ये कोल्हे, लांडगे, चितळ हरीण, रानडुक्कर, माकड इत्यादी प्राणी व साळुंकी, पोपट, मोर यांसारखे पक्षी आढळतात. ‘नायगाव’ येथे मोरांसाठी राखीव असलेले अभयारण्य आहे.

बीड तालुक्यात मंझरी गावाजवळ बिंदुसरा नदीकाठी ‘शांतिवन’ हा वनप्रकल्प साकारला गेला आहे.

बीड जिल्ह्यातील उद्योगधंदे


औद्योगिकदृष्ट्या काहीसा अप्रगत जिल्हा, परळी व बीड येथे कापूस कारखाने, परळी येथे औष्णिक विद्युत केंद्र, परळी, बीड व आंबेजोगाई येथे तेल-गिरण्या, वडवणी व बीड येथे हातमाग उद्योग. परळी येथे विजेचे दिवे व विजेच्या इतर साहित्याच्या निर्मितीचा कारखाना, आंबेजोगाई तालुक्यात आंबासाखर सहकारी साखर कारखाना; गेवराई तालुक्यात शिवाजीनगर येथे जयभवानी सहकारी साखर कारखाना; आष्टी तालुक्यात कडा येथे कडा सहकारी साखर कारखाना; बीड तालुक्यात सोनाजीनगर (नवगण-राजुरी) येथे श्रीगजानन सहकारी साखर कारखाना; माजलगाव तालुक्यात सुंदरनगर येथे माजलगाव सहकारी साखर कारखाना; हे सहकारी तत्त्वावरील साखर कारखाने जिल्ह्यात कार्यरत आहेत.

बीड जिल्ह्यातील प्रमुळ स्थळे


बीड: जिल्ह्याचे मुख्य ठिकाण. बिंदुसरा नदीकाठी वसले आहे. जिल्ह्यातील सर्वात मोठे शहर. शहरात कंकालेश्वराचे जलमंदिर आहे. सुरेख व कलात्मक बांधणीमुळे हे जलमंदिर प्रेक्षणीय ठरले आहे. शहराजवळच्या टेकडीवर खंडेश्वराचे प्राचीन मंदिर आहे. शहरात पोर बालाशाह व मन्सूरशाह यांचे दर्गे आहेत. शहरापासून जवळच ‘खजाना’ ही प्रसिद्ध विहीर आहे. या विहिरीस कायम पाणी असते. अलीकडील काळात बीड औद्योगिक व शैक्षणिक शहर म्हणूनही विकसित होत आहे.

आंबेजोगाई: आंबेजोगाई तालुक्याचे मुख्य ठिकाण. निजामी अमलात हे गाव ‘मोमिनाबाद’ नावाने ओळखले जात असे. गावात जोगाई व खोलेश्वर यांची प्राचीन मंदिरे आहेत. जोगाईच्या मंदिरामुळे हे गाव आंबेजोगाई म्हणून ओळखले जाते. आद्यकवी मुकुंदराज व संतकवी दासोपंत यांच्या समाधी येथे आहेत. ज्ञानेश्वरांनी येथील मुकुंदराजाच्या समाधीला भेट दिल्याचा उल्लेख सापडतो. दासोपंतांनी लिहिलेली बारा मीटर लांब व एक मीटर रुंदीची पासोडी येथे पाहावयास मिळते. येथील क्षयरोग रुग्णालय विख्यात आहे. क्षयरोग लवकर बरा होण्यासाठी येथील कोरडे हवामान उपयुक्त ठरते. आंबेजोगाई हे ठिकाण देवीच्या साडेतीन पीठांपैकी एक मानले जाते.

परळी: तालुक्याचे मुख्य ठिकाण. जिल्ह्यातील एकमेव रेल्वे जंक्शन. येथील वैजनाथ मंदिर प्रसिद्ध असून बारा ज्योतिर्लिंगापैकी एक गणले जाते. परळी येथील औष्णिक विद्युतकेंद्र राष्ट्रीय पातळीवरही महत्त्वाचे गणले जाते. येथे औद्योगिक वसाहत असून औद्योगिकदृष्ट्या परळी झपाट्याने विकसित होत आहे.

मांजरसुभा: हे गाव बीड तालुक्यात आहे. बीड, अहमदनगर, उस्मानाबाद व आंबेजोगाईस जाणारे रस्ते या ठिकाणी एकत्र येतात. येथे मन्मथस्वामीचे मंदिर आहे. लिंगायत पंथीयांचे ते एक श्रद्धास्थान आहे. जवळच ‘कपिलधार’ नावाचा धबधबा आहे.

राक्षसभुवन: गोदावरीकाठी गेवराई तालुक्यात वसले आहे. १७६३ मध्ये येथे झालेल्या लढाईत थोरल्या माधवराव पेशव्यांनी निजामाचा दारुण पराभव केला. ही लढाई ‘राक्षसभुवनची लढाई’ म्हणून इतिहासाच्या पानांवर कोरली गेली आहे. येथील शनिमंदिर प्रसिद्ध आहे.


स्वामी रामानंदतीर्थ यांनी निजामशाही विरुद्धच्या स्वातंत्र्यलढ्याची मुहूर्तमेढ प्रथम रोवली ती आंबेजोगाई येथेच!

आष्टी: आष्टी तालुक्याचे मुख्य ठिकाण. येथील हजरतशाह बुखारी यांचा दर्गा अनेक भाविकांचे श्रद्धास्थान आहे.

मौताडा: हे स्थळ पाटोदा तालुक्यात असून येथील विंचरणा नदीवरील धबधबा प्रसिद्ध आहे. विंचरणेचा प्रवाह येथे सुमारे सत्तर मीटर उंचीवरून दरीत कोसळतो.

याशिवाय धारूर (केज तालुक्याट. ऐतिहासिक ठिकाण. फतेहबाद नावाचा डोंगरी किल्ला.); अमळनेर (पाटोदा तालुक्यात. तांब्या-पितळेच्या भांड्यांसाठी प्रसिद्ध.); धर्मपूरी (आंबेजोगाई तालुक्यात. केदारेश्वराचे हेमाडपंती मंदिर.); पांचाळेश्वर (गोदावरीकाठी. महानुभावपंथीयांच दत्तमंदिर.); चिंचोली (पाटोदा तालुक्यात. थंड हवेचे ठिकाण. गहिनीनाथाचे मंदिर. ); नवगण-राजुरी (बीड तालुक्यात. नऊ गणेशमूर्ती असलेले मंदिर.) ही जिल्ह्यातील अन्य महत्त्वाची स्थळे होत.

बीड जिल्ह्यातील वाहतूक


बीड जिल्ह्यातून एकही राष्टीय महामार्ग जात नाही. बीडहून जालना, अहमदनगर, उस्मानाबाद, परभणी असे चहू-दिशांना रस्ते जातात. बीड-औरंगाबाद (गेवराई, शहागड, जालनामार्गे); बीड-परभणी (वडवणी, तेलगाव, माजलगाव, पाथ्रीमार्गे); बीड-उस्मानाबाद (तेलगाव, धारूर, केजमार्गे); बीड-उस्मानाबाद (माजंरसुभा, चौसाळामार्गे) हे जिल्ह्यातील प्रमुख रस्ते होत.

परळी-वैजनाथहून विकाराबादकडे जाणारा रुंदमापी मार्ग व परभणीकडे जाणारा मीटरमापी मार्ग असे छोटे लोहमार्ग जिल्ह्याच्या पूर्व कोपऱ्यातून जातात. उर्वरीत जिल्ह्यात लोहमार्ग नाहीत. परळी-वैजनाथ हे जिल्ह्यातील एकमेव रेल्वे जंक्शन होय.


चक्रधरस्वामींच्या तीर्थयात्रेत ज्या ‘खोलनायकाचे आंबिया’ चा उल्लेख आहे, त्या यादवराज सिंघणदेवाचा सेनापती खोलेश्वराचा शिलालेख आंबेजोगाई येथील चोभाऱ्यात गणेशमंदिरात आहे.


मराठीमाती डॉट कॉम संपादक मंडळ
२००२ । मराठीमाती डॉट कॉम । पुणे
संपादक मंडळाद्वारे विविध विभागांतील साहित्याचे संपादन, पुनर्लेखन आणि संदर्भासहित नवीन लेखन केले जाते.

अभिप्राय

नाव

अ रा कुलकर्णी,1,अ ल खाडे,2,अ ज्ञा पुराणिक,1,अंकित भास्कर,1,अंजली भाबट-जाधव,1,अंधश्रद्धेच्या कविता,5,अकोला,1,अजय दिवटे,1,अजित पाटणकर,18,अनंत दळवी,1,अनंत फंदी,1,अनंत भावे,1,अनिकेत येमेकर,2,अनिकेत शिंदे,1,अनिल गोसावी,2,अनिल भारती,1,अनिल वल्टे,8,अनुभव कथन,19,अनुरथ गोरे,1,अनुराधा पाटील,1,अनुराधा फाटक,39,अनुवादित कविता,1,अपर्णा तांबे,7,अब्राहम लिंकन,2,अभंग,6,अभिजित गायकवाड,1,अभिजीत टिळक,2,अभिव्यक्ती,1386,अभिषेक कातकडे,5,अभिषेक घुगे,1,अमन मुंजेकर,7,अमरश्री वाघ,2,अमरावती,1,अमित पडळकर,4,अमित पवार,1,अमित बाविस्कर,3,अमित सुतार,1,अमुक-धमुक,1,अमृत जोशी,1,अमृता शेठ,1,अमोल कोल्हे,1,अमोल तांबे,1,अमोल देशमुख,1,अमोल बारई,7,अमोल वाघमारे,1,अमोल सराफ,2,अरविंद जामखेडकर,1,अरविंद थगनारे,5,अरुण कोलटकर,1,अरुण म्हात्रे,1,अर्चना कुळकर्णी,1,अर्चना डुबल,2,अर्जुन फड,3,अर्थनीति,3,अल्केश जाधव,1,अविनाश धर्माधिकारी,2,अशोक थोरात,1,अशोक रानडे,1,अश्विनी तातेकर-देशपांडे,1,अश्विनी तासगांवकर,2,अस्मिता मेश्राम-काणेकर,7,अहमदनगर,1,अक्षय वाटवे,1,अक्षरमंच,1132,आईच्या कविता,29,आईस्क्रीम,3,आकाश पवार,2,आकाश भुरसे,8,आज,6,आजीच्या कविता,1,आठवणींच्या कविता,18,आतले-बाहेरचे,3,आतिश कविता लक्ष्मण,1,आत्मविश्वासाच्या कविता,15,आदर्श कामिरे,4,आदित्य कदम,1,आदेश ताजणे,8,आनंद दांदळे,8,आनंद प्रभु,1,आनंदाच्या कविता,26,आमट्या सार कढी,18,आर समीर,1,आरती गांगण,2,आरती शिंदे,4,आरत्या,82,आरोग्य,21,आशा गवाणकर,1,आशिष खरात-पाटील,1,आशिष चोले,1,इंदिरा गांधी,1,इंदिरा संत,6,इंद्रजित नाझरे,26,इंद्रजीत भालेराव,1,इतिहास,281,इलाही जमादार,1,इसापनीती कथा,48,उत्तम कोळगावकर,2,उदय दुदवडकर,1,उन्मेष इनामदार,1,उपवासाचे पदार्थ,15,उमा पाटील,1,उमेश कानतोडे,1,उमेश कुंभार,14,उमेश चौधरी,1,उस्मानाबाद,1,ऋग्वेदा विश्वासराव,5,ऋचा पिंपळसकर,10,ऋचा मुळे,18,ऋषिकेश शिरनाथ,2,ऋषीकेश कालोकार,2,ए श्री मोरवंचीकर,1,एच एन फडणीस,1,एप्रिल,30,एम व्ही नामजोशी,1,एहतेशाम देशमुख,2,ऐतिहासिक स्थळे,2,ऑक्टोबर,31,ऑगस्ट,31,ऑडिओ कविता,15,ऑडिओ बुक,1,ओंकार चिटणीस,1,ओम ढाके,8,ओमकार खापे,1,ओशो,1,औरंगाबाद,1,कपिल घोलप,12,करण विधाते,1,करमणूक,72,कर्क मुलांची नावे,1,कल्पना देसाई,1,कल्याण इनामदार,1,कविता शिंगोटे,1,कवितासंग्रह,280,कवी अनिल,1,कवी ग्रेस,4,कवी बी,1,काजल पवार,1,कार्यक्रम,12,कार्ल खंडाळावाला,1,कालिंदी कवी,2,काशिराम खरडे,1,कि का चौधरी,1,किरण कामंत,1,किल्ले,97,किल्ल्यांचे फोटो,5,किशोर चलाख,6,किशोर पवार,1,कुठेतरी-काहीतरी,3,कुणाल खाडे,3,कुणाल लोंढे,1,कुसुमाग्रज,9,कृष्णकेशव,1,कृष्णाच्या आरत्या,5,के के दाते,1,के तुषार,8,के नारखेडे,2,केदार कुबडे,40,केदार नामदास,1,केदार मेहेंदळे,1,केशव मेश्राम,1,केशवकुमार,2,केशवसुत,5,कोल्हापूर,1,कोशिंबीर सलाड रायते,14,कौशल इनामदार,1,खंडोबाची स्थाने,2,खंडोबाच्या आरत्या,2,खरगपूर,1,ग दि माडगूळकर,6,ग ल ठोकळ,3,ग ह पाटील,4,गंगाधर गाडगीळ,1,गझलसंग्रह,1,गडचिरोली,1,गणपतीच्या आरत्या,5,गणपतीच्या गोष्टी,24,गणेश कुडे,2,गणेश तरतरे,20,गणेश निदानकर,1,गणेश पाटील,1,गणेश भुसारी,1,गण्याचे विनोद,1,गाडगे बाबा,1,गायत्री सोनजे,5,गावाकडच्या कविता,14,गुरुदत्त पोतदार,2,गुरूच्या आरत्या,2,गुलझार काझी,1,गो कृ कान्हेरे,1,गो गं लिमये,1,गोकुळ कुंभार,13,गोड पदार्थ,55,गोपीनाथ,2,गोविंद,1,गोविंदाग्रज,1,गौतम जगताप,1,गौरांग पुणतांबेकर,1,घरचा वैद्य,2,घाट,1,चंद्रकांत जगावकर,1,चंद्रपूर,1,चटण्या,3,चातुर्य कथा,6,चित्रपट समीक्षा,1,चैतन्य म्हस्के,1,चैत्राली इंगळे,2,जयश्री चुरी,1,जयश्री मोहिते,1,जवाहरलाल नेहरू,1,जळगाव,1,जाई नाईक,1,जानेवारी,31,जालना,1,जितेश दळवी,1,जिल्हे,31,जीवनशैली,432,जुलै,31,जून,30,ज्योती किरतकुडवे,1,ज्योती मालुसरे,1,टीझर्स,1,ट्रेलर्स,3,ठाणे,2,डिसेंबर,31,डॉ मानसी राजाध्यक्ष,1,डॉ. दिलीप धैसास,1,तनवीर सिद्दिकी,1,तन्मय धसकट,1,तरुणाईच्या कविता,7,तिच्या कविता,63,तुकाराम गाथा,4,तुकाराम धांडे,1,तुतेश रिंगे,1,तेजश्री कांबळे-शिंदे,4,तेजस्विनी देसाई,1,दत्ता हलसगीकर,2,दत्ताच्या आरत्या,5,दत्तात्रय भोसले,1,दत्तो तुळजापूरकर,1,दया पवार,1,दर्शन जोशी,2,दर्शन शेळके,1,दशरथ मांझी,1,दादासाहेब गवते,1,दामोदर कारे,1,दिनदर्शिका,366,दिनविशेष,366,दिनेश बोकडे,1,दिनेश लव्हाळे,1,दिनेश हंचाटे,1,दिपक शिंदे,2,दिपाली गणोरे,1,दिवाळी फराळ,26,दीपा दामले,1,दीप्तीदेवेंद्र,1,दुःखाच्या कविता,76,दुर्गेश साठवणे,1,देवीच्या आरत्या,3,देशभक्तीपर कविता,3,धनंजय सायरे,1,धनराज बाविस्कर,71,धनश्री घाणेकर,1,धार्मिक स्थळे,1,धुळे,1,धोंडोपंत मानवतकर,12,नमिता प्रशांत,1,नलिनी तळपदे,1,ना के बेहेरे,1,ना घ देशपांडे,4,ना धों महानोर,3,ना वा टिळक,1,नांदेड,1,नागपूर,1,नारायण शुक्ल,1,नारायण सुर्वे,2,नाशिक,1,नासीर संदे,1,निखिल पवार,3,नितीन चंद्रकांत देसाई,1,निमित्त,4,निराकाराच्या कविता,16,निवडक,9,निसर्ग कविता,37,निसर्ग चाटे,2,निळू फुले,1,नृसिंहाच्या आरत्या,1,नोव्हेंबर,30,न्याहारी,50,पथ्यकर पदार्थ,2,पद्मा गोळे,4,परभणी,1,पराग काळुखे,1,पर्यटन स्थळे,1,पल्लवी माने,1,पवन कुसुंदल,2,पांडुरंग वाघमोडे,3,पाककला,322,पाककृती व्हिडिओ,15,पालकत्व,7,पावसाच्या कविता,40,पी के देवी,1,पु ल देशपांडे,9,पु शि रेगे,1,पुंडलिक आंबटकर,4,पुडिंग,10,पुणे,15,पुरुषोत्तम जोशी,1,पुरुषोत्तम पाटील,1,पुर्वा देसाई,2,पूजा काशिद,1,पूजा चव्हाण,1,पूनम राखेचा,1,पोस्टर्स,5,पोळी भाकरी,27,पौष्टिक पदार्थ,20,प्र श्री जाधव,12,प्रकाश पाटील,1,प्रजोत कुलकर्णी,1,प्रतिक बळी,1,प्रतिभा जोजारे,1,प्रतिमा इंगोले,1,प्रतिक्षा जोशी,1,प्रदिप कासुर्डे,1,प्रफुल्ल चिकेरूर,10,प्रभाकर महाजन,1,प्रभाकर लोंढे,3,प्रवास वर्णन,1,प्रवासाच्या कविता,11,प्रविण पावडे,15,प्रवीण दवणे,1,प्रवीण राणे,1,प्रशांतकुमार मोहिते,2,प्रसन्न घैसास,2,प्रज्ञा वझे,2,प्रज्ञा वझे-घारपुरे,10,प्राजक्ता गव्हाणे,1,प्रितफुल प्रित,1,प्रिती चव्हाण,27,प्रिया जोशी,1,प्रियांका न्यायाधीश,3,प्रेम कविता,97,प्रेरणादायी कविता,17,फ मुं शिंदे,3,फादर स्टीफन्स,1,फेब्रुवारी,29,फोटो गॅलरी,11,फ्रॉय निस्सेन,1,बहिणाबाई चौधरी,6,बा भ बोरकर,8,बा सी मर्ढेकर,6,बातम्या,11,बाबा आमटे,1,बाबाच्या कविता,10,बाबासाहेब आंबेड,1,बायकोच्या कविता,5,बालकविता,14,बालकवी,9,बाळाची मराठी नावे,1,बाळासाहेब गवाणी-पाटील,21,बिपीनचंद्र नेवे,1,बी अरुणाचलाम्‌,1,बी रघुनाथ,1,बीड,1,बुलढाणा,1,बेकिंग,9,बेहराम कॉन्ट्रॅक्टर,1,भंडारा,1,भक्ती कविता,23,भक्ती रावनंग,1,भरत माळी,2,भा दा पाळंदे,1,भा रा तांबे,7,भा वें शेट्टी,1,भाग्यवेध,1,भाज्या,29,भाताचे प्रकार,16,भानुदास,1,भानुदास धोत्रे,1,भावनांची वादळे,1,भुषण राऊत,1,भूगोल,1,भूमी जोशी,1,म म देशपांडे,1,मं वि राजाध्यक्ष,1,मंगला गोखले,1,मंगळागौरीच्या आरत्या,2,मंगेश कळसे,9,मंगेश पाडगांवकर,5,मंजुषा कुलकर्णी,2,मंदिरांचे फोटो,3,मंदिरे,4,मधल्या वेळेचे पदार्थ,41,मधुकर आरकडे,1,मधुकर जोशी,1,मधुसूदन कालेलकर,2,मनमोहन नातू,3,मनाचे श्लोक,205,मनिषा दिवेकर,3,मनिषा फलके,1,मनोज शिरसाठ,9,मराठी,1,मराठी उखाणे,2,मराठी कथा,107,मराठी कविता,1173,मराठी कवी,3,मराठी कोट्स,4,मराठी गझल,30,मराठी गाणी,2,मराठी गोष्टी,67,मराठी चारोळी,42,मराठी चित्रपट,19,मराठी टिव्ही,53,मराठी नाटक,1,मराठी पुस्तके,7,मराठी प्रेम कथा,23,मराठी भयकथा,44,मराठी मालिका,20,मराठी रहस्य कथा,2,मराठी लेख,48,मराठी विनोद,1,मराठी साहित्य,288,मराठी साहित्यिक,2,मराठी सुविचार,2,मराठीप्रेमी पालक महासंमेलन,5,मराठीमाती,145,मसाले,12,महात्मा गांधी,8,महात्मा फुले,1,महाराष्ट्र,307,महाराष्ट्र फोटो,11,महाराष्ट्राचा इतिहास,32,महाराष्ट्रीय पदार्थ,22,महालक्ष्मीच्या आरत्या,2,महेंद्र म्हस्के,1,महेश जाधव,3,महेश बिऱ्हाडे,9,मांसाहारी पदार्थ,17,माझं मत,4,माझा बालमित्र,88,मातीतले कोहिनूर,19,माधव ज्यूलियन,6,माधव मनोहर,1,माधवानुज,3,मानसी सुरज,1,मारुतीच्या आरत्या,2,मार्च,31,मिलिंद खांडवे,1,मीना तालीम,1,मुंबई,12,मुंबई उपनगर,1,मुकुंद भालेराव,1,मुकुंद शिंत्रे,35,मुक्ता चैतन्य,1,मुलांची नावे,1,मुलाखती,1,मे,31,मैत्रीच्या कविता,8,मोहिनी उत्तर्डे,2,यवतमाळ,1,यशपाल कांबळे,4,यशवंत दंडगव्हाळ,25,यादव सिंगनजुडे,2,योगा,1,योगेश कर्डिले,6,योगेश सोनवणे,2,रंगपंचमी,1,रंजना बाजी,1,रजनी जोगळेकर,5,रत्नागिरी,1,रविंद्र गाडबैल,1,रविकिरण पराडकर,1,रवींद्र भट,1,रा अ काळेले,1,रा देव,1,रागिनी पवार,1,राजकारण,2,राजकीय कविता,12,राजकुमार शिंगे,1,राजेंद्र भोईर,1,राजेश पोफारे,1,राजेश्वर टोणे,3,राम मोरे,1,रामकृष्ण जोशी,2,रामचंद्राच्या आरत्या,5,रायगड,1,राहुल अहिरे,3,रुपेश सावंत,1,रेश्मा जोशी,2,रेश्मा विशे,1,रोहित काळे,7,रोहित साठे,15,लघुपट,3,लता मंगेशकर,2,लहुजी साळवे,1,लक्ष्मण अहिरे,2,लक्ष्मीकांत तांबोळी,2,लातूर,1,लिलेश्वर खैरनार,2,लीना पांढरे,1,लीलावती भागवत,1,लोकमान्य टिळक,3,लोणची,9,वंदना विटणकर,2,वर्धा,1,वसंत बापट,12,वसंत साठे,1,वसंत सावंत,1,वा गो मायदेव,1,वा ना आंधळे,1,वा भा पाठक,2,वा रा कांत,3,वात्रटिका,2,वादळे झेलतांना,2,वामन निंबाळकर,1,वासुदेव कामथ,1,वाळवणाचे पदार्थ,6,वि दा सावरकर,3,वि भि कोलते,1,वि म कुलकर्णी,5,वि स खांडेकर,1,विंदा करंदीकर,8,विक्रम खराडे,1,विचारधन,215,विजय पाटील,1,विजया जहागीरदार,1,विजया वाड,2,विजया संगवई,1,विठ्ठल वाघ,3,विठ्ठलाच्या आरत्या,5,विद्या कुडवे,4,विद्या जगताप,2,विद्याधर करंदीकर,1,विनायक मुळम,1,विरह कविता,58,विराज काटदरे,1,विलास डोईफोडे,5,विवेक जोशी,3,विशाल शिंदे,1,विशेष,12,विष्णूच्या आरत्या,4,विज्ञान तंत्रज्ञान,2,वृषाली सुनगार-करपे,1,वेदांत कोकड,1,वैभव गव्हाळे,1,वैभव सकुंडे,1,वैशाली झोपे,1,वैशाली नलावडे,1,व्यंगचित्रे,17,व्रत-वैकल्ये,1,व्हिडिओ,13,शंकर रामाणी,1,शंकर विटणकर,1,शंकर वैद्य,1,शंकराच्या आरत्या,4,शरणकुमार लिंबाळे,1,शशांक रांगणेकर,1,शशिकांत शिंदे,1,शां शं रेगे,1,शांततेच्या कविता,9,शांता शेळके,11,शांताराम आठवले,1,शाम जोशी,1,शारदा सावंत,4,शाळेचा डबा,15,शाळेच्या कविता,11,शितल सरोदे,1,शिरीष पै,1,शिरीष महाशब्दे,8,शिल्पा इनामदार-आर्ते,1,शिवाजी महाराज,7,शिक्षकांवर कविता,4,शुभम बंबाळ,2,शुभम सुपने,2,शेतकर्‍याच्या कविता,14,शेती,1,शेषाद्री नाईक,1,शैलेश सोनार,1,श्याम खांबेकर,1,श्रद्धा नामजोशी,9,श्रावणातल्या कहाण्या,27,श्री दि इनामदार,1,श्री बा रानडे,1,श्रीकृष्ण पंडित,1,श्रीकृष्ण पोवळे,1,श्रीधर रानडे,2,श्रीधर शनवारे,1,श्रीनिवास खळे,1,श्रीपाद कोल्हटकर,1,श्रीरंग गोरे,1,श्रुती चव्हाण,1,संघर्षाच्या कविता,33,संजय उपाध्ये,1,संजय डोंगरे,1,संजय पाटील,1,संजय बनसोडे,2,संजय शिंदे,1,संजय शिवरकर,5,संजय सावंत,1,संजीवनी मराठे,3,संत एकनाथ,1,संत चोखामेळा,1,संत जनाबाई,1,संत तुकडोजी महाराज,2,संत तुकाराम,8,संत नामदेव,3,संत ज्ञानेश्वर,6,संतोष जळूकर,1,संतोष झोंड,1,संतोष सेलुकर,30,संदिप खुरुद,5,संदीपकुमार खुरुद,1,संदेश ढगे,39,संध्या भगत,1,संपादक मंडळ,1,संपादकीय,11,संपादकीय व्यंगचित्रे,2,संस्कार,2,संस्कृती,133,सई कौस्तुभ,1,सचिन पोटे,12,सचिन माळी,1,सण-उत्सव,22,सणासुदीचे पदार्थ,32,सतिश चौधरी,1,सतीश काळसेकर,1,सदानंद रेगे,2,सदाशिव गायकवाड,2,सदाशिव माळी,1,सनी आडेकर,10,सप्टेंबर,30,समर्थ रामदास,206,समर्पण,8,सरबते शीतपेये,8,सरयु दोशी,1,सरला देवधर,1,सरिता पदकी,3,सरोजिनी बाबर,1,सलीम रंगरेज,8,सविता कुंजिर,1,सांगली,1,सागर बनगर,1,सागर बाबानगर,1,सातारा,1,साने गुरुजी,5,सामाजिक कविता,113,सामान्य ज्ञान,8,सायली कुलकर्णी,7,साहित्य सेतू,1,साक्षी खडकीकर,9,साक्षी यादव,1,सिंधुदुर्ग,1,सिद्धी भालेराव,1,सिमा लिंगायत-कुलकर्णी,3,सुदेश इंगळे,24,सुधाकर राठोड,1,सुनिल नागवे,1,सुनिल नेटके,1,सुनील गाडगीळ,1,सुभाष कटकदौंड,2,सुमती इनामदार,1,सुमित्र माडगूळकर,1,सुरज दळवी,1,सुरज दुतोंडे,1,सुरज पवार,1,सुरेश भट,2,सुरेश सावंत,2,सुशील दळवी,1,सुशीला मराठे,1,सुहास बोकरे,6,सैनिकांच्या कविता,4,सैरसपाटा,128,सोपानदेव चौधरी,1,सोमकांत दडमल,1,सोलापूर,1,सौरभ सावंत,1,स्तोत्रे,2,स्नेहा कुंभार,1,स्फुटलेखन,4,स्फूर्ती गीत,1,स्माईल गेडाम,4,स्वप्ना पाटकर,1,स्वप्नाली अभंग,5,स्वप्नील जांभळे,2,स्वाती काळे,1,स्वाती खंदारे,320,स्वाती गच्चे,1,स्वाती दळवी,9,स्वाती नामजोशी,31,स्वाती पाटील,1,स्वाती वक्ते,2,ह मुलांची नावे,1,हमार्टिक समा,1,हरितालिकेच्या आरत्या,1,हर्षद खंदारे,42,हर्षद माने,1,हर्षदा जोशी,3,हर्षवर्धन घाटे,2,हर्षाली कर्वे,2,हसनैन आकिब,3,हितेशकुमार ठाकूर,1,हिरवळ,1,हेमंत जोगळेकर,1,हेमंत देसाई,1,हेमंत सावळे,1,हेमा चिटगोपकर,8,होळी,5,ज्ञानदा आसोलकर,1,ज्ञानदेवाच्या आरत्या,2,marathimati,1,
ltr
item
मराठीमाती । माझ्या मातीचे गायन: बीड जिल्हा (महाराष्ट्र)
बीड जिल्हा (महाराष्ट्र)
बीड जिल्हा - [Detailed Information and Photos of Beed District] बीड जिल्ह्याबद्दल संपुर्ण माहिती आणि छायाचित्रे.
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihusufJcbNinJGp_wLNhdp3wz3x1tgcdmeMxMuGskW3kgvFEzibCsTA5nkrTnaoVv2ORViilLu_z5WVeyAZpDCnqRR0aDV9hD2RYdStZMa5ARC2rWjBTVqrphqQCtvYndr-sHBvO2t7Rw5g9KDu9ThryvjXB88cdRbB3A2aGJHMzv2-z_ESxFYkNmsaA/s1600-rw/beed-district.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEihusufJcbNinJGp_wLNhdp3wz3x1tgcdmeMxMuGskW3kgvFEzibCsTA5nkrTnaoVv2ORViilLu_z5WVeyAZpDCnqRR0aDV9hD2RYdStZMa5ARC2rWjBTVqrphqQCtvYndr-sHBvO2t7Rw5g9KDu9ThryvjXB88cdRbB3A2aGJHMzv2-z_ESxFYkNmsaA/s72-c-rw/beed-district.jpg
मराठीमाती । माझ्या मातीचे गायन
https://www.marathimati.com/2022/09/beed-district.html
https://www.marathimati.com/
https://www.marathimati.com/
https://www.marathimati.com/2022/09/beed-district.html
true
2079427118266147504
UTF-8
सर्व पोस्ट लोड केल्या आहेत कोणत्याही पोस्ट आढळल्या नाहीत सर्व पहा अधिक वाचा उत्तर द्या उत्तर रद्द करा हटवा द्वारे स्वगृह पाने पाने सर्व पहा तुमच्यासाठी सुचवलेले विभाग संग्रह शोधा सर्व पोस्ट आपल्या विनंतीसह कोणतीही पोस्ट जुळणी आढळली नाही स्वगृहाकडे रविवार सोमवार मंगळवार बुधवार गुरुवार शुक्रवार शनिवार रवी सोम मंगळ बुध गुरु शुक्र शनी जानेवारी फेब्रुवारी मार्च एप्रिल मे जून जुलै ऑगस्ट सप्टेंबर ऑक्टोबर नोव्हेंबर डिसेंबर जाने फेब्रु मार्च एप्रि मे जून जुलै ऑग सप्टें ऑक्टो नोव्हें डिसें आत्ताच १ मिनिटापूर्वी $$1$$ मिनिटांपूर्वी १ तासापूर्वी $$1$$ तासांपूर्वी काल $$1$$ दिवसांपूर्वी $$1$$ आठवड्यांपूर्वी ५ आठवड्यांपेक्षा अधिक पूर्वी अनुयायी अनुसरण करा हे दर्जेदार साहित्य अवरोधीत केले आहे १: सामायिक करा २: सामायिक केलेल्या दुव्यावर क्लिक करून वाचा सर्व कोड कॉपी करा सर्व कोड कॉपी करा सर्व कोड आपल्या क्लिपबोर्डवर कॉपी केला आहे Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy विषय सूची