हरवलेले बालपण आणि भरकटलेली तरुणाई, मराठी लेख - [Haravlele Balpan Bharkatleli Tarunai, Marathi Article] नकार, अपयश खिलाडूवृत्तीने स्विकारण्यास शिकवणे गरजेचे आहे.
नकार, अपयश खिलाडूवृत्तीने स्विकारण्यास शिकवणे गरजेचे आहे
हरवलेले बालपण आणि भरकटलेली तरुणाई (मराठी लेख)
‘प्यार तो होना ही था’ या चित्रपटातील एक वाक्य आहे की “जिंदगी मे हर इन्सान को एक बार प्यार जरुर करना चाहिये, क्यूकी प्यार इन्सानको बहोत अच्छा बना देता है।” प्रेम ही एक अत्यंत सुंदर भावना आहे. प्रेमात पडल्यावर माणूस जणू एका पॉझिटिव्ह एनर्जीने भारला जातो. सगळे जग सुंदर वाटू लागते, नवी उमेद निर्माण होते. काही तरी सकारात्मक करून दाखवण्याची उर्मी बळावते. जिच्यावर प्रेम करतो तिच्यासाठी काय करू आणि काय नको असे होऊन जाते.
व्यक्तिमत्वामध्ये अमूलाग्र बदल होतो. मुड चांगला राहतो. चेहऱ्यावर सतत एक स्मित वास्तव्य करून असते. आत्मविश्वास दुणावतो. प्रसंगी तिच्यासाठी जीवाची बाजीही लावली जाते. इतके चांगले बदल एखादी व्यक्ती केवळ आवडू लागल्यावर घडू लागतात. त्या व्यक्तीने प्रेमाचा स्वीकार केल्यावर तर आकाशच ठेंगणे होऊन जाते! मग नक्की असे काय होते की एवढे सगळे चांगले बदल झालेले असताना तिच्या एका नकारामुळे मनातील प्रेम कापरासारखे उडून जाते?
समजूतदारपणा सूडाच्या आगीत रूपांतरित होतो. हृदयातील प्रेमाची जागा मत्सर, सूड आणि द्वेषाने एवढी भरून जाते की जीवाची बाजी लावायला तयार असलेला तरुण, जिच्यावर प्रेम करतो तिच्याच जीवावर उठतो! एरव्ही जिला जरा जरी त्रास झाला तरी ज्याच्या हृदयाला पीळ पडतो, तिच्याच काळजात चाकू उतरवताना त्याचे हात जरासुद्धा कापत कसे नाहीत याचेच फार नवल वाटते? ज्या सुंदर चेहऱ्यावरून नजर ओवाळून टाकावीशी वाटते त्याच चेहऱ्यावर अ‍ॅसिड फेकताना मन जराही कचरू नये? केवळ एकतर्फी प्रेमातूनच नव्हे तर संशयामुळे, मानसिक असुरक्षिततेमुळे किंवा इतर कुठे मन गुंतल्यावर ज्या व्यक्तीवर प्रेम असते त्यालाच संपवण्यापर्यंत मजल जाते.
एकतर्फी प्रेमातून मुलीला भर रस्त्यात भोसकले, पेटवले, रेप केला वगैरे. या सारख्या बातम्यांनी वर्तमान पत्रात रकाणेच्या रकाणे भरून येतात. दुर्दैवाने क्रूरतेमध्ये स्त्रिया देखील मागे नाहीत. मध्यंतरी काही तरुणींनी एका रिक्षा ड्रायव्हर वर बलात्कार केल्याची बातमी आली होती. तेरा - चौदा वर्षाच्या मुलापासून शिक्षिका प्रेग्नन्ट झाल्याची आणि तिला शिक्षा झाल्याचीही उदाहरणे आहेत. लहान मुलामुलींसोबत होणारे लैंगिक अत्याचार यावर तर एक वेगळा लेख लिहिता येईल.
घडणाऱ्या एकूण गुन्ह्यांपैकी फारच कमी गुन्ह्यांची नोंद होते आणि त्याही पेक्षा कमी गुन्ह्यांमध्ये अपराध्यांना शिक्षा झालेली पाहायला मिळते. कायदा आणि सुव्यवस्थेचे वाजलेले तीन तेरा, गुन्हेगारांमधील कायद्याची कमी होत चाललेली भीती, पैशाच्या जोरावर गुन्हे करूनही गुन्हेगारांचे सहीसलामत सुटणे या सारखे प्रकार जगासमोर भारताची प्रतिमा एक असुरक्षित देश अशीच बनवत आहेत.
लोकांनाही या सगळ्याची इतकी सवय झाली आहे की अशा बातम्या जर वर्तमानपत्रात वाचायला मिळाल्या नाहीत तर पटकन तोंडातून निघून जाते ‘आज पेपर मध्ये काही खास नाही’ आणि हे जे खास आहे ते पुरवण्यासाठी मग वार्ताहर स्वतःला झोकून देतात. TRP वाढवण्याच्या आणि बातमी जास्त चटपटीत करण्याच्या नादात पिडीतेच्या दुःखाशी कोणालाच काही पडले नसते. तशी पुर्णपणे चूक त्यांचीही नाही म्हणा, कारण मागणी तसा पुरवठा या न्यायाने सर्व तत्वांना सहजरित्या तिलांजली दिली जाते.
दिवसेंदिवस माणसे भावनाशुन्य होत चालली आहेत. असे म्हणतात की दुसऱ्याचे दुःख खऱ्या अर्थाने तेव्हाच कळते जेव्हा ते आपला दरवाजा ठोठावते आणि हे तंतोतंत खरे आहे. मूक मोर्चे, कँडल मार्च काढून हे प्रॉब्लेम्स सुटणार नाहीत. पिडीत स्त्रियांनी न लाजता व न घाबरता तक्रार देण्यासाठी पुढे आले पाहिजे. कोणत्याही दबावाला बळी न पडता पोलिसांनी गुन्हेगारांना पकडणे आणि न्यायव्यवस्थेने लवकरात लवकर त्यांना कडक शासन करणे अपेक्षित आहे. समाज आणि सरकार यांच्या संयुक्त विद्यमानेच आता योग्य पावले उचलणे गरजेचे आहे अन्यथा पुढे परिस्थिती गंभीर आहे.
या विषयावर गहन विचार करणे ही काळाची गरज बनू लागली आहे. पूर्वी कॉलेजपर्यंत मर्यादित असलेले प्रेम आता शाळेचा उंबरठा ओलांडून केव्हाच आत आले आहे. लहान वयातील मुलामुलींचे प्रेम हा विषय चित्रपटांसाठी गल्ला मिळवून देणारा हुकमाचा एक्का ठरत आहे. जिथे विद्यार्जन करायचे तिथे प्रेमाचे धडे गिरवले जात आहेत. शैशव संपण्याआधीच मुले तरुण होत आहेत. उपजत असलेले विरुद्धलिंगी आकर्षण त्यात फॅन्ड्री, बालक पालक, ती सध्या काय करते यासारख्या चित्रपटात दाखवलेले शालेय प्रेम असो किंवा आपल्या पेक्षा वयाने मोठ्या स्त्रियांशी संबंध असलेल्या लहान मुलांच्या विषयांना हात घालणारे BA Pass, नशा, एक छोटीसी लव्ह स्टोरी या सारखे चित्रपट मुलांना भरकटवण्याचे काम अगदी चोख करत आहेत.
मुलांच्या बालमनावर सुरवातीपासूनच या चुकीच्या गोष्टींचा एवढा मारा होत असताना, तो कमी पडतोय म्हणून की काय, इंटरनेट वर सहजरित्या उपलब्ध असलेले पॉर्न मुलांच्या भावना उद्दीपित करून त्यांच्यावर अकाली प्रौढत्व लादत आहे. त्यांचे कोवळे बालपण यात होरपळून निघत आहे. कोणतेच आईवडील आपल्या मुलांवर वाईट संस्कार करत नाहीत, पण मुले घराबाहेर असताना सतत ज्या चुकीच्या गोष्टींच्या संपर्कात येतात त्यांचा प्रभावच एवढा जबरदस्त असतो की आईवडील, आजी आजोबा, शिक्षक यांनी शिकवलेल्या चांगल्या गोष्टी, चांगल्या सवयी मुले कधीच बासनात गुंडाळून ठेवतात. जिथे मुलांचा पायाच चूकीच्या गोष्टीतून घडत आहे तिथे त्यांच्याकडून चांगल्या गोष्टींची अपेक्षा करणेच चुकीचे ठरते.
सुरवातीपासूनच मुलांमुलींमध्ये नकळत भेदभाव केला जात आहे. मुलांची खेळणी कार्स, रणगाडे, बाईक्स वगैरे तर मुलींची खेळणी भातुकली, बाहुली वगैरे. मुलांचे खेळ क्रिकेट, कबड्डी, तर मुलींचे लगोरी, लंगडी इत्यादी. एवढेच कशाला? रंगही वाटून घेतलेले आहेत. निळा मुलांचा आणि गुलाबी मुलींचा. एखाद्या मुलाने जर गुलाबी शर्ट घातला तर त्याला ‘गे’ म्हणून चिडवले जाते. मुलांच्या मनावर सतत बिंबवले जाते, “तू मुलगा आहेस ना मग मुलींसारखे रडतोस काय? मार कसा खाऊन आलास, तू काय हातात बांगड्या भरल्या होत्यास काय? की हातावर मेंदी लावली होती तुझ्या?”
म्हणजे मुलींनी नाजूक असणे आणि मुलांनी राकट असणे असे जणू समीकरणच बनले आहे. जिम मध्येही तेच पाहायला मिळते. मुलांनी वजने उचलणे, ताकद वाढवणारे हेवी वर्काऊट करणे अपेक्षित असते. रोजच्या जीवनात ताकदीची गरज मुलींनाही पडते. बोन डेन्सिटी वाढण्यासाठी त्यांनीही वजन उचलले पाहिजे, चांगला आहार घेतला पाहिजे पण त्यांनी केवळ ऐरोबिक्स, योगा, झुंबा करणे अपेक्षित असते. मुळात ही विचारसरणी बदलणे गरजेचे आहे.
चित्रपट पाहताना एखाद्या भावनिक दृश्यावर डोळे भरणे हे मुलींइतकेच मुलांसाठी पण नॉर्मल आहे. दुसऱ्याला दुःखात पाहून जर आपले मन द्रवले नाही तर आपण त्याला मदतीचा हात कसा पुढे करणार? मुलगे रडत नाहीत ते स्ट्रॉंग असतात याबरोबरच ते मुलींना रडवतही नाहीत हे ही शिकवणे गरजेचे आहे. नकळत मुले आपल्या आईवडीलांना फॉलो करत असतात. घरात जर वडीलच आईला मारझोड करत असतील तर त्या मुलाकडून मुलींना सन्मानाची वागणूक देण्याची अपेक्षा ठेवणे मूर्खपणाचे आहे. अशी मुले मग मुलींनी आपल्या म्हणण्याप्रमाणे वागले नाही तर त्यांना मारणे काही चुकीचे नाही या चुकीच्या समजुतीची बळी पडतात.
मुलींना केवळ स्वसंरक्षणाचे प्रशिक्षण देऊन उपयोग नाही, आधी त्यांच्या मनातील एवढी वर्ष बिंबलेली भीती, असुरक्षिततेची आणि अन्याय सहन करण्याची भावना नाहीशी होणे खूप जास्त आवश्यक आहे. तसेच जर काही अनुचित प्रकार घडल्यास घाबरून गप्प न बसता जोपर्यंत न्याय मिळत नाही आणि अपराध्याला शासन होत नाही तो पर्यंत लढण्यासाठी मुलींच्या आईवडीलांनी लोक काय म्हणतील, समाजात बदनामी होईल अशा विचारांना पायदळी तुडवून आपल्या मुलीच्या मागे खंबीरपणे उभे राहणे गरजेचे आहे.
एखादा मुलगा जर लहानपणापासून सतत उपेक्षित जगत आला असेल, त्याला सतत मारझोड झालेली असेल तर तो मनातून सतत असुरक्षित असतो. जेव्हा तो एखाद्या समवयस्क मुलीच्या प्रेमात पडतो आणि ती त्याला नकार देते तेव्हा त्याला तो त्याचा व त्याच्या प्रेमाचा अपमान वाटतो. इतक्या वर्षांचा साठलेला राग मग उफाळून येतो. आपला पुरूषी अहंकार दुखावला जाणे त्याला पचत नाही आणि तो आपल्या अहंकाराला सुखावण्यासाठी त्या मुलीला हानी पोहोचवतो.
माझी नाही तर इतर कोणाचीही नाही अशा फिल्मी भंपक संकल्पना उराशी बाळगणारे तरुण मग मित्रांमध्ये आपली बेगडी इमेज टिकवण्याच्या नादात एखाद्या मुलीचे आयुष्य उध्वस्त करतात. मुलींची छेड काढताना, त्यांना मारझोड करताना, त्यांच्यावर खुनी हल्ले करताना, त्यांच्या चेहऱ्यावर अ‍ॅसिड फेकताना अथवा त्यांच्यावर रेप करताना, हेच जर आपल्या बहिणीच्या अथवा घरातील एखाद्या स्त्रिच्या बाबतीत घडले तर? हा विचार जरी त्यांच्या मनात आला तरी पुढचा अनर्थ टळू शकतो.
एखाद्या मुलाने प्रपोज केल्यावर त्याच्या भावनेचा आदर करून त्या मुलीने त्याला वाईट वाटेल अथवा अपमान वाटेल अशा शब्दांचा प्रयोग न करता सौम्य पण ठाम स्वरात आपला नकार कळवणे गरजेचे आहे. सर्वच मुले फालतू नसतात काही मनापासून प्रेम करत असतात अशावेळी जर मुलींनी त्यांचे चार चौघात हसे केले, थोबाडीत मारली अथवा अपमानित केले तर ती मुले मनातून दुखावली जातात. मग उरते ती केवळ सूडभावना आणि ती कशाप्रकारे बाहेर पडेल हे त्याचे त्यालाही कळत नाही. एखाद्याला न दुखावता नाही म्हणणे आणि नकार पचवणे दोन्ही गोष्टी कठीण आहेत. पण मृदू शब्दांनी आणि मनाच्या मोठेपणाने ते सहज साध्य आहे.
यासाठी पुन्हा आईवडीलांना मोठा हातभार लावावा लागेल. लहानपणापासूनच मुलांना नाही या शब्दाची सवय लावणे गरजेचे आहे. कोणतीही गोष्ट सहज साध्य नसते त्यासाठी खूप मेहनत घ्यावी लागते, प्रयत्न करावे लागतात हे मुलांना शिकवणे गरजेचे आहे. एखादी गोष्ट मागितल्यावर जर लगेच मिळाली नाही तर मुले आकांड तांडव करतात मग आईवडील आपल्या आंधळ्या प्रेमापोटी म्हणा किंवा डोक्याला कटकट नको म्हणून आपल्या मुलांची योग्य अयोग्य मागणी पुरी करताना दिसतात आणि इथेच मुलांच्या या नकार न पचण्याच्या मानसिक आजाराची सुरवात होते.
सुवातीपासूनच मुलामुलींना समान वागणूक देणे, त्यांना एकमेकांचा सन्मान आणि आदर करायला शिकवणे. नकार, अपयश खिलाडूवृत्तीने स्विकारण्यास शिकवणे गरजेचे आहे. त्यांना योग्य अयोग्य यातील फरक आणि योग्य गोष्टींची निवड करण्याची शिकवण देणे, तसेच आपल्या मागण्या योग्य पद्धतीने मांडणे, शिकवणे गरजेचे आहे. वाईट गोष्टींपासून स्वतःला दूर ठेवणे. आपल्यामुळे दुसऱ्याला त्रास होणार नाही याची काळजी घेणे. दुसऱ्याच्या मताचा आदर करणे. अशा गोष्टी त्यांच्या मनावर बिंबवणे अत्यावश्यक आहे कारण त्यातूनच त्यांचा स्वभाव घडत असतो.
या सगळ्या उहापोहातुन हे लक्षात येते की कोणत्याही प्रश्नाच्या मूळ कारणावर इलाज होणे गरजेचे आहे. घरातील वातावरण जेवढे आनंदी, मोकळे, परस्पर विश्वासाचे आणि चांगल्या संस्कारांचे असेल तेवढेच भविष्यातील या अप्रिय घटनांचे प्रमाण कमी कमी होत जाईल आणि समाजात आदर्श मुले मुली घडतील अशी आशा वाटते.
- केदार कुबडे
Very practical article. Thank you for giving very refined understanding of values. Appreciate the efforts taken to highlight the problem along with its solution.
उत्तर द्याहटवाvery nice article
हटवा