लेखक, कलाकार आणि मराठी समाज

लेखक, कलाकार आणि मराठी समाज - स्वतःत जर अनुकूल बदल घडविले तर भविष्यकाळ मराठी साहित्यिक आणि कलाकारांसाठी उज्ज्वल असेल?

ज्या समाजात कलेला स्थान नाही तेथे मानव पशुवत आहे...

---

लेखक, कलाकार आणि मराठी समाज

कविता, चित्रे, शिल्पे, पुस्तके आणि इतर कला माध्यमे याविषयी आपला समाज दुर्दैवाने उदासीन आहे. जाणीवपूर्वक ती आवड आपल्या पुढच्या पिढीत न दिल्याने आणि कलेचा आनंद फुकटात घेण्याची वृत्ती बऱ्याच लोकांमध्ये दिसते.

---

सवंग गोष्टी लोकप्रिय होतात, तेच ते कलाकार , तसेच ते शहरी लेखक आणि त्यांची नागर भाषा सर्व राज्याचे (त्यांच्यामते) प्रतिनिधित्व करते. तुम्ही आमच्यासाठी टाळ्या वाजवा आम्ही तुमच्यासाठी वाजवू. याप्रकारे कार्यक्रम होतात.

मनाचा वेध घेणारे, स्फोटक, समाजाची लक्तरे वेशीला टांगणारे लेखक, कलाकार यांना लोक वाळीत टाकतात किंवा ती मारली जातात. आणि मग त्यांचेच शब्द उसने घेऊन पुढच्या पिढ्या आपला रोजगार चालवितात. जोपर्यंत आत्मपरीक्षण सामाजिक स्थरावर होत नाही तोपर्यंत अव्वल दर्जाचे आणि जागतिक कार्य करणारे लेखक, कवी, कलाकार या मातीत घडणार नाहीत. येथे सर्वांना आवडणारे व्यावसायिक, खुशमस्करे, राजकीय व्यक्तिमत्वे घडतील ज्यांचे काम पुढच्या १०० वर्षात नवीन पिढी विसरून गेलेली असेल. त्यामुळे तरुणपिढी परदेशी कलाकार, परदेशी गाणी, चित्रपट, पुस्तके यांच्या मागे वेडी आहे.

आज ना पूर्वीसारखे अभंग, ओव्या लिहिल्या जात आहेत. ना अजिंठ्या वेरुळसारखी शिल्पे बनत आहेत. राजा रवी वर्मा सारखा मधेच कला क्षितिजावर ताऱ्यासारखा चमकतो आणि मग एखाद दुसरा परत येतो परंतु नवनिर्मितीसाठी आपल्याला प्रेरणा परकीय अवकाशातून मिळते. असे का?

पोटार्थी लोक श्रीमंतांची कवने गाऊन, त्यांची पुस्तके लिहून, तर कुना बाबा बुवाची चित्र काढून त्याला साहित्य आणि कला म्हणतात. कारण नवीन विचार करणाऱ्याला तो फक्त सोयीचा नाही म्हणून पुढे येऊन दिले जात नाही. याशिवाय बहुतेक घरात कला आणि साहित्याविषयी उदासीनता असते. आयफोनचे नवीन मॉडेल, परदेशवारी, नवा फ्लॅट, नवी गाडी याच चर्चा घराघरातून ऐकायला मिळतात. संग्रहालये रिकामी असतात, पुस्तकांची दुकाने बंद होताहेत, चित्रे विकत किती लोक घेतात तर मराठी साहित्यात एम ए झालेली किती लोक कविता आणि कादंबऱ्या लिहितात?

कला निर्मिती हि वैयक्तिक आणि सामाजिक गरज आहे. आदिमानव कसा राहायचा हे त्यानें काढलेल्या चित्रावरून आपणास माहित होते. आपल्या पूर्वजांचा इतिहास पोवाडे, ओव्या आणि ग्रंथांमधून होतो. कला आणि शब्द हे विज्ञानाएवढेच महत्वाचे आहेत. दुर्दैवाने ज्या समाजात त्यांचा क्षय होतो त्या समाजाचा देखील वैचारिक आणि भौतिकदृष्ट्या ऱ्हास होतोच.

ज्या समाजात कलेला स्थान नाही तेथे मानव पशुवत आहे. जेथे ग्रंथालये जाळली, चित्रे फाडली, मुर्त्या तोडल्या, शिल्पकारांची बोटे छाटली आज त्या देश आणि राज्यांची स्थिती पाहिल्यावर कळते हे रानटी मनोवृत्तीचे लोक असे का आहेत? मग आपल्याला जर दैदिप्यमान इतिहास पुढे चालवायचा असेल तर मग काय करायला हवे? दानशूर राजे लोकशाहीत राहिले नाही मग ती वृत्ती आजच्या समाजात आणि पुढच्या पिढीत का नसावी? कि फक्त चोवीस तास जे खपते तेच विकावे नाहीतर समाजाच्या माथी मारावे? समाजमन हे शिक्षक, पालक आणि समाजमाध्यमे घडवीत असतात. आपण या साखळीत कुठे आहोत आणि आपले यात योगदान द्यावे हि भावना मनात रुजावी.

प्रेम, जागरूकता, सन्मान आणि दातृत्व जसे विज्ञानाला आहे तसेच कला आणि साहित्याला मिळावे. हा लेख स्वानुभवावरून आणि अनेक लेखक आणि कलाकार मित्रांच्या प्रत्यक्ष चर्चेतून बनविला आहे. प्रत्येक गोष्टीला अपवाद असतात तसेच याला देखील असणारच. अपेक्षा हि आहे कि शिक्षक आणि पालक यांनी स्वतःत जर अनुकूल बदल घडविले तर भविष्यकाळ मराठी साहित्यिक आणि कलाकारांसाठी उज्ज्वल असेल. नाहीतर ए फॉर ऍपल चालूच आहे.

- योगेश कर्डिले
(शब्द आणि छायाचित्राचे सर्व हक्क राखीव)